Sprawozdanie Rzecznika Praw Pacjenta

Sprawozdanie Rzecznika Praw Pacjenta. Sejmowa Komisja Zdrowia przyjęła Sprawozdanie dotyczące przestrzegania praw pacjenta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w 2019 roku. Poniżej cytujemy wybrane dla Państwa najciekawsze jego fragmenty.

Status Rzecznika Praw Pacjenta "(...)Rzecznik Praw Pacjenta (dalej jako: Rzecznik lub RzPP) jest centralnym organemadministracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony praw pacjentów. Aktem prawnymregulującym katalog praw pacjenta i kompetencje Rzecznika jest ustawa z dnia 6 listopada 2008 r.o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Nadzór nad działalnością Rzecznika sprawuje Prezes Rady Ministrów.(...)".

Prawa Pacjenta

„(…)Prawa pacjenta wpisują się w realizację konstytucyjnego prawa do ochrony zdrowia,zawartego w art. 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a ich celem jest zapewnienie pacjentowi maksymalnego bezpieczeństwa i komfortu w procesie leczenia. Prawa te przysługują każdemu pacjentowi – niezależnie od tego, czy leczenie odbywa się w ramach środków publicznych, czy też w systemie komercyjnym.(…)”’

Prawa Pacjenta do dokumentacji medycznej

„(…)Prawa pacjenta do medycznej [określone zostały jako] prawa pacjenta nieprzestrzegane w stopniu średnim.(…)”’

Liczba stwierdzonych naruszeń w podziale na województwa

Dostęp do dokumentacji medycznej wg. RPP

„(…)Proces leczenia pacjenta powinien znaleźć swoje odzwierciedlenie w dokumentacji medycznej. Rzetelne prowadzenie dokumentacji jest niezwykle istotne z uwagi na kontynuację leczenia pacjenta przez innego lekarza, w szczególności gdy mamy do czynienia z leczeniem trwającym nierzadko wiele lat. Wartość prawidłowo prowadzonej dokumentacji medycznej wykracza również poza wymiar czysto medyczny. Informacje zawarte w dokumentacji medycznej są bowiem niezbędnymi przy ubieganiu się o różnego rodzaju świadczenia socjalne, a także wykorzystywane w toku innych postępowań przed organami administracji publicznej czy sądami.Inną – niemniej ważną – kwestią jest możliwość zapoznania się ze swoją historią choroby przez samego pacjenta. W tym celu ustawodawca zagwarantował pacjentowi możliwość dostępu do dokumentacji medycznej. Pozytywnych aspektów tego uprawnienia jest wiele, jako przykładowe można wymienić wolę zweryfikowania przez pacjenta sposobu leczenia przez innego specjalistę.(…)”.

„(…)Do głównych obszarów w których występują nieprawidłowości w realizacji przedmiotowego prawa pacjenta należy zaliczyć:

1. 1. nieprawidłowe prowadzenie dokumentacji medycznej;
  2. uchybienia w zakresie przechowywania dokumentacji medycznej;
  3. niewłaściwe stosowanie przepisów ustawy dotyczących udostępniania dokumentacji medycznej, w szczególności w zakresie składania wniosków o udostępnienie dokumentacji medycznej przez osoby uprawnione, w tym formy tych wniosków;
  4. czasu realizacji wniosków o udostępnienie dokumentacji medycznej.(…)”.

Objaśnienia prawne RPP dot. dokumentacji medycznej

„(…)Nieodłącznym elementem wykonywanej działalności leczniczej jest prowadzenie,przechowywanie i udostępnianie dokumentacji medycznej. Mimo że te zagadnienia są regulowane przepisami prawa, doświadczenia Rzecznika wskazują na problemy placówek medycznych w ich interpretacji i stosowaniu w określonych obszarach. Dlatego też Rzecznik zaktualizował objaśnienia prawne w zakresie prowadzenia przechowywania i udostępniania dokumentacji medycznej oraz uzupełnił stanowisko w zakresie bezpłatnego udostępnienia dokumentacji medycznej po raz pierwszy w kontekście wykonywania tego uprawnienia przez pełnomocnika pacjenta. Wydając objaśnienia, Rzecznik dąży do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów dotyczących praw pacjentów do dokumentacji medycznej(…)”.

Naliczanie podatku VAT od usługi udostępnienia dokumentacji medycznej

„(…)Rzecznik zwrócił się do Ministra Finansów o zajęcie stanowiska w kwestii dotyczącej wykładni przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT) w kontekście udostępniania dokumentacji medycznej przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych. W wyniku analizy sprawy przez Ministerstwo Finansów – Rzecznik uzyskał odpowiedź, w której wskazano, że udostępnienie dokumentacji medycznej pacjentowi będzie zwolnione z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT. Ministerstwo Finansów uznało, że dokumentacja medyczna jest potrzebna pacjentowi do celów związanych z ochroną jego zdrowia. Natomiast zwolnienie to nie obowiązuje w przypadku udostępnianie dokumentacji na wniosek podmiotów wskazanych w art. 26 ust. 3 pkt 2-12 oraz ust. 4 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, jako że jest realizowane w innym celu niż ochrona zdrowia (np. w celu przeprowadzenia nadzoru i kontroli przez właściwe instytucje).(…)”.

Prawa Pacjenta do poszanowania intymności i godności

„(…)W zapewnieniu pacjentom poczucia bezpieczeństwa i komfortu niezwykle istotną rolę odgrywa prawo pacjenta do poszanowania intymności i godności. Udzielanie świadczeń zdrowotnych bardzo często wiąże się z ingerencją w intymną sferę życia pacjenta przez osobę trzecią (lekarza, pielęgniarkę). Zatem istotne jest, aby świadczenia zdrowotne były udzielane pacjentom w warunkach maksymalnie ograniczających poczucie dyskomfortu, czy też wstydu. Wymaga to właściwego podejścia personelu medycznego, odpowiednich warunków lokalowych oraz umożliwienia pacjentom, aby podczas udzielania im świadczeń zdrowotnych była obecna osoba bliska.(…)”.

Problem monitoringu wizyjnego w podmiotach wykonujących działalność leczniczą

„(…)Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 29 czerwca 2015 r. [dop. Sygn. akt VII SA/Wa 787/15.] wskazał, że instalowanie kamer w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych jest nieprawidłową praktyką. (…) Jednakże monitoring wizyjny może przyczynić się również do poprawy bezpieczeństwa pacjentów przez stałą ich obserwację i możliwość niezwłocznej reakcji. W związku z powyższym Rzecznik wystąpił do Ministra Zdrowia o rozważenie zmiany § 29 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą – w zakresie możliwości instalacji urządzeń umożliwiających obserwację pacjentów ogólnie w pomieszczeniach, w których
są udzielane świadczenia zdrowotne. Rzecznik wskazał, że wprowadzenie przedmiotowego rozwiązania przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa pacjentów, a także wyjdzie naprzeciw oczekiwaniom podmiotów leczniczych, które zgłaszają wolę podwyższania standardów realizacji praw pacjenta. Nie ulega wątpliwości, że tego typu działanie jest z korzyścią dla pacjenta i pozwala na zmniejszenie ryzyka poważnych konsekwencji wynikających ze spóźnionej reakcji personelu. Ministerstwo Zdrowia w odpowiedzi wskazało, że zagadnienie jest istotne i zmierza w kierunku lepszego wykorzystania zasobów oraz polepszenia bezpieczeństwa i jakości świadczeń zdrowotnych, a także że zostanie poddane szczegółowej analizie ze środowiskiem zarządzającym podmiotami leczniczymi.(…)”.

Monitoring wciąż problematyczny w psychiatrii

„(…)Rzecznik na bieżąco monitoruje kwestie dotyczące bezpieczeństwa pacjentów, w tym osób, wobec których orzeczono wykonanie środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym oraz pojawiające się w tym zakresie wątpliwości związane ze stosowaniem monitoringu wizyjnego na oddziałach psychiatrii sądowej – z jednoczesnym poszanowaniem intymności i godności pacjentów. W odniesieniu do oddziałów psychiatrycznych do niedawna prawnie uregulowane było jedynie stosowanie monitoringu wizyjnego wraz z zapisem danych w pomieszczeniach służących do stosowania przymusu bezpośredniego w formie izolacji. W przypadku takich jednoosobowych separatek, w których kamery służą do obserwacji pacjenta ich instalacja i użytkowanie bez jego zgody jest bezsprzecznie zgodna z prawem. W wyniku wprowadzonej nowelizacji przepisów doszło do rozszerzenia sytuacji, w których możliwe jest stosowanie urządzeń umożliwiających obserwację pacjentów w podmiotach leczniczych. Przepisy nie określają jednak wprost zasad stosowania monitoringu w przypadku innych pomieszczeń, w których udzielane są świadczenia zdrowotne oraz pomieszczeń
higienicznosanitarnych, w których przebywają pacjenci w warunkach środków zabezpieczających. Po zapoznaniu się ze stanowiskami kierowników ponad 100 szpitali psychiatrycznych oraz Polskiego
Towarzystwa Psychiatrii Sądowej w tej sprawie, propozycje zmian dotyczących monitoringu ujęto w projekcie nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.(…)”.

Problem depozytów

Kwestie zasad związanych z prowadzeniem depozytów omawialiśmy na łamach Proste to RODO wskazując jednocześnie na uchybienia, które mogą zostać zakwalifikowane, jako naruszenie w obszarze danych osobowych.

„(…)Rzecznik, mając na względzie potrzebę pełnej i racjonalnej realizacji prawa pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie, która odnosi się do pacjentów hospitalizowanych w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, w tym do pacjentów doświadczających kryzysu psychicznego, którzy leczeni są w szpitalach i oddziałach psychiatrycznych, przedstawił Ministrowi Zdrowia swoje stanowisko. Rzecznik zaproponował stworzenie narzędzia prawnego, które umożliwiłoby zabezpieczenie materialnych i niematerialnych interesów pacjentów psychiatrycznych, w szczególności w przypadku kiedy ten podejmuje działania w sytuacji braku możliwości racjonalnego dokonywania oceny ich skutków. Ministerstwo Zdrowia po dokonaniu analizy zagadnienia w odpowiedzi wskazało, że obowiązujące regulacje w wystarczający sposób zabezpieczają prawa hospitalizowanych pacjentów.(…)”.

Ułatwienia dla osób ze szczególnymi potrzebami od 6 września 2021r.

„(…)Zgodnie z ustawą o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami podpisaną przez Prezydenta w dniu 14 sierpnia 2019 r. wprowadza się zmiany w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Zmiany te wejdą w życie po upływie 24 miesięcy od dnia ogłoszenia. Nowa treść art. 12 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przewiduje, że pacjent będący osobą ze szczególnymi potrzebami, np. osobą głuchą, niewidomą, ma prawo do otrzymania informacji o swoim stanie zdrowia, o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia, o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, a także do informacji o prawach pacjenta w zrozumiały dla niego sposób, w szczególności z wykorzystaniem środków wspierających komunikowanie się. W ocenie Rzecznika powyższe uprawnienia doprecyzowują dotychczas istniejące przepisy i wskazują rozwiązania, jakie powinny funkcjonować w podmiotach leczniczych w zakresie komunikacji z pacjentem. Jest to również odpowiedź na sygnały wpływające do Biura, zgłaszane przez środowisko osób z niepełnosprawnością słuchu. W większości sprawy dotyczyły one problemów z dostępnością do świadczeń zdrowotnych oraz prawem do uzyskania przez pacjenta informacji o swoim stanie zdrowia. Tłem każdej rozmowy czy wniosku były bariery, jakie pacjenci napotykają w kontakcie z pracownikiem służby zdrowia, również podczas rejestracji. Należy tu wskazać, że brak precyzyjnych przepisów był także dyskomfortem dla osób udzielających świadczeń zdrowotnych..(…)”.

Zmiany legislacyjne

Jak czytamy w Komunikacie na stronach RPP „(…)Rzecznik Praw Pacjenta przedstawił liczne propozycje legislacyjne, wynikające z analizy sytuacji i problemów w realizacji praw pacjenta w związku z epidemią COVID-19.(…)”.

„(…)Zaproponowano także wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji kuratora medycznego, wyznaczanego przez sąd, w celu wyrażania zgody na leczenie nieprzytomnego pacjenta. Kurator medyczny z mocy prawa miałby uprawnienie do dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta oraz do informacji o jego stanie zdrowia. W ocenie Rzecznika Praw Pacjenta kurator medyczny mógłby przyczynić się do przyspieszenia procedur związanych z wyrażaniem zgody na leczenia pacjenta, którą w przypadku nieprzytomnego, ale stabilnego pacjenta, każdorazowo musi wyrażać sad.(…)”.

„(…)Rzecznik Praw Pacjenta przedstawił liczne propozycje legislacyjne, wynikające z analizy sytuacji i problemów w realizacji praw pacjenta w związku z epidemią COVID-19. Jedną z nich było m.in. umożliwienie dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta, który jest nieprzytomny i przebywa w szpitalu. Obecnie, jeśli osoba bliska nie ma odrębnego upoważnienia, uzyskanie wglądu w dokumentację nie jest możliwe. Zdaniem Rzecznika Praw Pacjenta należy to zmienić i w sytuacjach nagłych, nieprzewidzianych, kiedy pacjent nieprzytomny trafia do szpitala, osoby bliskie powinny móc zapoznać się z dokumentacją medyczną bliskiej osoby. Jest to tym bardziej zasadne, że już w chwili obecnej bliscy mogą w ww. przypadku uzyskać od lekarza informacji o stanie zdrowia pacjenta. „Za takim rozwiązaniem przemawia także obecna sytuacja epidemiczna, kiedy to ograniczane są odwiedziny pacjentów w szpitalach, a kontakt z lekarzami utrudniony” – podkreślał Bartłomiej Chmielowiec.(…)”.

„(…)Propozycja dotyczy rozszerzenia zadań ustawowych Rzecznika Praw Pacjenta w celu jeszcze szerszego wsparcia pacjentów oraz ich bliskich. Zgodnie z art. 55 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Rzecznik może brać udział na prawach przysługujących prokuratorowi w sprawach cywilnych dotyczących naruszenia praw pacjenta. Rzecznik nie może jednak, zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego, realizować tego uprawnienia w przypadku gdy pacjent nie żyje. Rzecznik Praw Pacjenta wystąpił zatem do Ministra Zdrowia o zmianę przepisów w tym zakresie(…)”.

Dziennik Ustaw [Link aktywny: 15-02-2021] Sprawozdanie Rzecznika Praw Pacjenta za rok 2019, z jego działalności.