Monitoring wizyjny w podimotach medycznych.
Monitoring wizyjny w podmiotach medycznych, czym jest, jakie przepisy dopuszczają możliwość jego stosowania, jakie wymogi należy spełnić, aby korzystanie z monitoringu było legalne, w jakim trybie należy go wprowadzić. Wydawać może się, iż odpowiedzi na te pytania są nam wszystkim znane, tyle bowiem już zostało napisane i powiedziane na temat zagadnienia monitoringu w podmiotach medycznych. Postaram się jednak uporządkować posiadane informacje, jak również zwrócić uwagę na istotne elementy różnicujące, które należy dostrzec podejmując decyzję o zastosowaniu monitoringu wizyjnego w podmiocie medycznym.
Pierwsza z trzech części o monitoringu w PWDL.
Jest to pierwsza z trzech części naszego opracowania, które jako całość poświęcone zostało problemom związanym ze stosowaniem monitoringu wizyjnego w realiach medycznych.
- Rodzaje monitoringu wizyjnego w podmiotach medycznych.
- Przesłanki legalizujące stosowanie monitoringu w podmiotach medycznych.
- Tryb wprowadzenia monitoringu w podmiotach medycznych.
Zastanówmy się na szybko, czym może być monitoring.
Banalne pytanie, ale powaga tematu, wymaga tego, aby je postawić. Kiedy mamy do czynienia z monitoringiem wizyjnym. W jakiej sytuacji system urządzeń tworzy monitoring wizyjny.
- Kamera rejestrująca obraz. Zastosowano system wyposażony w kamerę, która rejestruje przekazywany obraz i go zapisuje na nośniku.
- Kamera posiadająca możliwość rejestracji obrazu. Zastosowano system wyposażony w kamerę, która ma możliwość rejestracji przekazywanego obrazu i jego zapisu na nośniku.
- Kamera rejestrująca obraz oraz dźwięk. Zastosowano system wyposażony w kamerę, która rejestruje przekazywany obraz oraz dźwięk i zapisuje je na nośniku.
- Podgląd na żywo. Zastosowano system wyposażony w kamerę, która daje jedynie funkcjonalność prowadzenia podglądu.Jeśli stosuje się urządzenia techniczne przekazujące obraz i nie dające możliwość jego rejestracji.
Analiza wstępna.
Nasze rozważania zacząć należy od przytoczenia treści publikacji, które powinny rzucić nam światło na analizowany temat monitoringu. Niestety jednak ich lektura pokazuje już, że zagadnienie nie tyle jest trudne, co nie jest proste.
Wskazówki Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych dotyczące wykorzystywania monitoringu wizyjnego
W opracowaniu UODO pt.: „Wskazówki Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych dotyczące wykorzystywania monitoringu wizyjnego” czytamy, iż w sytuacji, kiedy monitoring służy jedynie do podglądu obrazu i nie jest zachowywane nagranie takiego podglądu, trudno mówić jest o przetwarzaniu danych osobowych.
cyt.: „(…) Nie zawsze monitoring wizyjny wiąże się z przetwarzaniem danych osobowych. Rozporządzenie 2016/679 i krajowe przepisy szczególne można zastosować do monitoringu, jeśli jest on wykorzystywany w celu przetwarzania danych osobowych. Jeżeli monitoring służy jedynie do podglądu danego miejsca, a nagranie nie jest zachowywane na twardym dysku komputera czy innym nośniku, to wówczas trudno mówić o przetwarzaniu danych osobowych. Z danymi osobowymi mamy do czynienia wówczas, gdy obraz z kamer zawiera wizerunki osób i jest utrwalony w systemie monitoringu na nośnikach danych. Pamiętać przy tym należy, że podmioty wykorzystujące systemy monitoringu z reguły utożsamiają przetwarzanie danych z działaniem podejmowanym w celu identyfikacji konkretnych osób na podstawie nagrań. Tym czasem w rozporządzeniu za przetwarzanie danych uznaje się już ich gromadzenie (…)”.
W tym samym opracowaniu, dalej czytamy natomiast iż przepisy dotyczące monitoringu nie zezwalają na rejestrację dźwięku, co do zasady.
cyt.: „(…) Przepisy o monitoringu nie zezwalają co do zasady na nagrywanie dźwięku towarzyszącego zdarzeniom. Takie uprawnienia posiadają jedynie służby porządkowe i specjalne na podstawie ustaw regulujących ich działalność. Stosowanie rejestracji dźwięku może zostać uznane za nadmiarową form ę przetwarzania danych, wiązać się z odpowiedzialnością administracyjną i cywilną, a nawet karną (…)”.
Sytuacja jednak komplikuje się, albowiem w omawianym opracowaniu wskazany zostaje, jako podstawa prawna stosowania monitoringu w podmiotach medycznych, przepis art. 18e Ustawy z dnia 19 sierpnia 1994r., o ochronie zdrowia psychicznego, który to nie tylko dopuszcza rejestrację obrazu ale i dźwięku.
cyt.: „(…) Pomieszczenie przeznaczone do izolacji wyposaża się w instalację monitoringu umożliwiającą stały nadzór nad osobą z zaburzeniami psychicznymi w nim przebywającą oraz kontrolę wykonania czynności związanych z tym rodzajem środka przymusu bezpośredniego (…)”.
cyt.: „(…) Monitorowanie i utrwalanie zapisu dźwięku nie może obejmować informacji objętych tajemnicą spowiedzi lub tajemnicą prawnie chronioną (…)”.
Kodeks pracy.
Zgodnie z art. 22(2) Kodeksu Pracy w swoich regulacjach optuje za rozwiązaniem zakładającym sytuację w której z monitoringiem będziemy mieli do czynienia wówczas, gdy stosuje się środki techniczne umożliwiające rejestrację obrazu.
cyt. (…) Jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników lub ochrony mienia lub kontroli produkcji lub zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, pracodawca może wprowadzić szczególny nadzór nad terenem zakładu pracy lub terenem wokół zakładu pracy w postaci środków technicznych umożliwiających rejestrację obrazu (monitoring) (…)”.
Ustawa o działalności leczniczej.
Zgodnie z art. 23a Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r., o działalności leczniczej [dalej UDL] ustawodawca optuje za rozwiązaniem technicznym umożliwiającym rejestrację obrazu i takiemu to rozwiązaniu technicznemu nadaje miano monitoringu wizyjnego.
cyt.: „(…) Kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może określić w regulaminie organizacyjnym sposób obserwacji pomieszczeń:
- ogólnodostępnych, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów lub pracowników pomieszczeń,
- w których są udzielane świadczenia zdrowotne oraz pobytu pacjentów, w szczególności pokoi łóżkowych, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, przebieralni, szatni, jeżeli wynika to z przepisów odrębnych
– za pomocą urządzeń umożliwiających rejestrację obrazu (monitoring) (…)”.
Kiedy monitoring jest więc monitoringiem.
Trudno zatem kategorycznie opowiedzieć się za którąkolwiek z opcji, jakie przedstawiliśmy, jako opcji jedynej i prawidłowej, która określać będzie nam kiedy mamy, a kiedy nie mamy, do czynienia z systemem monitoringu wizyjnego. Bezsprzecznie zatem należy identyfikować każdorazowo, każdy z analizowanych przypadków przez pryzmat regulacji prawnych, jakie stanowią podstawę dla stosowania danego rozwiązania zakładającego prowadzenie monitorowania z wykorzystaniem kamer.
Wracamy jednak do realiów podmiotów medycznych.
Wracamy jednak do regulacji branżowych i do wspomnianego już art. 23a UDL. Regulacja ta wprowadza dwa rodzaje monitoringu, z jakimi możemy mieć do czynienia w podmiotach medycznych. Pierwszy to monitoring pomieszczeń ogólnodostępnych. Drugi to monitoring pomieszczeń, w których są udzielane świadczenia zdrowotne, oraz pobytu pacjentów.
Monitoring pomieszczeń ogólnodostępnych.
Pierwszy to monitoring pomieszczeń ogólnodostępnych. Zgodnie z art. 23a ust. 1 pkt. 1)
cyt.: „(…) Kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może określić w regulaminie organizacyjnym sposób obserwacji pomieszczeń:
1) ogólnodostępnych, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów lub pracowników pomieszczeń,
– za pomocą urządzeń umożliwiających rejestrację obrazu (monitoring) (…)”.
Monitoring medyczny - określony przepisami.
Drugi to monitoring pomieszczeń, w których są udzielane świadczenia zdrowotne, oraz pobytu pacjentów. Zgodnie z art. 23a ust. 1 pkt. 2)
cyt.: „(…) Kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może określić w regulaminie organizacyjnym sposób obserwacji pomieszczeń:
2) w których są udzielane świadczenia zdrowotne oraz pobytu pacjentów, w szczególności pokoi łóżkowych, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, przebieralni, szatni, jeżeli wynika to z przepisów odrębnych
– za pomocą urządzeń umożliwiających rejestrację obrazu (monitoring) (…)”.
Dokonując analizy ww. przepisu zwrócić należy uwagę na bardzo istotny element, jakim jest to, iż w przypadku pierwszego z rodzajów monitoringu wizyjnego w podmiocie medycznym, przesłanką legalizującą jego wykorzystanie, co do zasady, będzie decyzja podjęta przez kierownika podmiotu medycznego o zastosowania takiej formy monitorowania pomieszczeń ogólnodostępnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów lub pracowników pomieszczeń. Naturalnie warunków formalnych, niezbędnych do legalizacji takiego rozwiązania jest więcej, o czym później, jednak ten jest kluczowy. W odniesieniu natomiast do drugiej formy monitoringu nazwijmy go monitoring medyczny, warunkiem legalności jego zastosowania, co do zasady jest legitymowanie się podstawą prawną w przepisach szczególnych, nie jest tutaj wystarczające podjęcie jedynie decyzji w sprawie przez kierownika podmiotu medycznego.
Monitoring medyczny - nie określony przepisami.
Należy także zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt, a mianowicie monitoring wizyjny realizowany w oparciu o zgodę wyrażoną przez podmiot danych w podmiocie medycznym. Mówić zatem będziemy o innym, trzecim rodzaju monitoringu, z jakim możemy mieć do czynienia w podmiotach medycznych. Wystąpienie Rzecznika Praw Pacjenta w tej sprawie do Ministra Zdrowia, z dnia 14 maja 2019r. poświęcone jest właśnie tej formie prowadzenia monitoringu wizyjnego w PWDL, jako nieuregulowanej przepisem § 29 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Rzecznik Praw Pacjenta bowiem wnioskuje o rozważenie zmiany treści § 29 ww. Rozporządzenia poprzez uzupełnienie jego zapisu, tak aby dawał on możliwość instalacji urządzeń umożliwiających obserwację pacjentów w pomieszczeniach, w których są udzielane świadczenia zdrowotne – naturalnie z zachowaniem praw pacjentów m.in. prawa do intymności. Swoje wystąpienie RPP argumentuje tym, iż
cyt.: „(…) Bezdyskusyjnie jednak monitoring wizyjny może przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa pacjentów przez stałą ich obserwację i możliwość niezwłocznej reakcji w sytuacjach nagłych. Z tym, że jego stosowanie wymaga oparcia w przepisach prawa powszechnie obowiązującego (…)”.
Stanowisko RPP w przedmiocie stosowania monitoringu, w zakresie ww. czyli tam, gdzie nie ma przepisu legalizującego wprost jego zastosowanie, a obejmuje on pomieszczenia, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne, prezentuje on w decyzjach, gdzie podnosi, iż taka forma monitorowania możliwa jest jedynie w sytuacji gdy pacjent składa oświadczenia o wyrażeniu zgody na monitoring w pomieszczeniach, w których udziela im się świadczeń zdrowotnych.
W treści wystąpienia RPP z dnia 14 maja 2019r., do Ministra Zdrowia, czytamy, iż
cyt.: „(…) Nie ulega wątpliwości, że monitorowanie (obserwacja) pacjentów może stwarzać warunki dla nich niekomfortowe. W tej materii, na kanwie spraw prowadzonych przez Rzecznika Praw Pacjenta, zapadały orzeczenia sądów administracyjnych. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 6 grudnia 2016 r. naruszenie sfery dobra osobistego jakim jest niewątpliwie intymność każdego człowieka, może być dokonana jedynie za jego zgodą (Sygn. WSA VII SA/Wa 2109/16.) (…)”.
Monitoring wizyjny z prawa pracy.
Wskazaliśmy na dwa rodzaje monitoringu, jakie wprowadza przepis art. 23a UDL – które mogą wystąpić w realiach podmiotów medycnzych. Nadmieniliśmy także o możliwości wystąpienia systemu monitorującego pomieszczenia, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne, jednak nie ma wprost przepisu legalizującego takie rozwiązanie. Uzupełnić trzeba katalog tych przypadków także o monitoring, jaki podmiot medyczny może wprowadzić w oparciu o przepisy prawa pracy, kodeksu pracy.
Podsumowanie.
Co do zasady w podmiotach medycznych spotykać będziemy następujące rodzaje monitoringu wizyjnego:
- Pomieszczeń ogólnodostępnych (art. 23a ust. 1 pkt. 1 UDL)
- Monitoring medyczny pomieszczeń, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne – określony przepisami prawa (art. 23a ust. 1 pkt. 2 UDL)
- Monitoring medyczny pomieszczeń, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne – nie określony przepisami prawa.
- Monitoring pracowników (art. 22(2) k.p.)
Co do zasady w podmiotach medycznych spotykać będziemy rozwiązania techniczne, które zakładają, iż system kamer:
- Rejestruje obraz.
- Posiada możliwość rejestracji obrazu.
- Jest podglądem na żywo nie rejestrującym obrazu.
- Pozwala na rejestrację obrazu oraz dźwięku.
Naturalnie – szczegółowe przepisy muszą określać wskazane dopuszczalne funkcjonalności, a w przypadku monitoringu medycznego, nie znajdującego oparcia w przepisach, powinno to zostać szczegółowo opisane w dokumentacji wewnętrznej podmiotu. Z uwagi na rozbudowany charakter tego zagadnienia, skupimy się na warunkach legalizujących taką formę monitoringu w odrębnym opracowaniu.
Materiały uzupełniające.
Regulamin prowadzenia obserwacji pomieszczeń w podmiotach medycznych ...
Autor opracowania
mgr Dominik Spałek Inspektor ochrony danych, założyciel portalu www.prostetorodo.pl Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Członek Zespołu merytorycznego Proste to RODO. Ekspert z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze podmiotów medycznych w zakresie prawa pracy, zbiorowego prawa pracy oraz ochrony danych osobowych. Dominik Spałek, jako praktyk, realizuje zadania jako Inspektor Ochrony Danych w podmiotach wykonujących działalność leczniczą w Częstochowie i nie tylko. Wspiera administratorów danych osobowych w realizacji ich obowiązków w zakresie przede wszystkich ochrony danych medycznych, w tym danych osobowych. Dominik Spałek, jako praktyk od lat przygotowuje dokumentację z zakresu prawa pracy, zbiorowego prawa pracy. Wieloletnie doświadczenie w pracy w centrali związkowej, zaowocowało licznymi publikacjami tematycznymi z zakresu prawa pracy na łamach tygodników prasowych, jak również w formie audycji radiowych. Fakt uczestnictwa w zespołach roboczych, jak i negocjacyjnych, przełożył się na jego udział w tworzeniu zapisów zakładowych / ponadzakładowych układów zbiorowych pracy m.in. dla sektora medycznego oraz pomocy społecznej.
