Monitoring w podmiotach leczniczych.
Monitoring w podmiotach leczniczych, kontynuując nasze opracowanie poświęcone zagadnieniu legalnego monitorowania w PWDL skupimy swoją uwagę na przepisach, które dopuszczają stosowanie monitoringu medycznego.
Tytułem przypomnienia ustaleń z pierwszej części.
Dla przypomnienia, z pierwszej części naszego opracowania, podsumowaliśmy sobie, iż co do zasady w podmiotach medycznych spotykać będziemy następujące rodzaje monitoringu wizyjnego:
- Pomieszczeń ogólnodostępnych (art. 23a ust. 1 pkt. 1 UDL)
- Monitoring medyczny pomieszczeń, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne – określony przepisami prawa (art. 23a ust. 1 pkt. 2 UDL)
- Monitoring medyczny pomieszczeń, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne – nie określony przepisami prawa.
- Monitoring pracowników (art. 22(2) k.p.)
Monitoring medyczny.
Przyjęta nomenklatura pozwoliła nam na wyodrębnienie dwóch rodzajów monitoringu medycznego:
- Monitoring medyczny medyczny pomieszczeń, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne – określony przepisami prawa. (art. 23a ust. 1 pkt. 2 UDL)
- Monitoring medyczny medyczny pomieszczeń, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne – nie określony przepisami prawa.
Monitoring medyczny - określony przepisami prawa.
Zgodnie z art. 23a ust. 1 pkt. 2) Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r., o działalności leczniczej
cyt.: „(…) Kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może określić w regulaminie organizacyjnym sposób obserwacji pomieszczeń:
2) w których są udzielane świadczenia zdrowotne oraz pobytu pacjentów, w szczególności pokoi łóżkowych, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, przebieralni, szatni, jeżeli wynika to z przepisów odrębnych
– za pomocą urządzeń umożliwiających rejestrację obrazu (monitoring) (…)”.
Mówiąc o monitoringu medycznym, co do zasady, możliwość jego stosowania została dopuszczona w pomieszczeniach wskazanych w przepisach Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, [dalej Rozporządzenie w sprawie wymagań], są to pomieszczenia:
- pokoje łóżkowe,
- zespołu porodowego,
- oddziału dziecięcego,
- oddziału psychiatrycznego,
- stacji dializ,
- na oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii,
- pomieszczenia przeznaczone do izolacji.
Zgodnie z § 29 ww. Rozporządzenia w sprawie wymagań
cyt.: „(…) W pokojach łóżkowych dopuszcza się instalację urządzeń umożliwiających obserwację pacjentów, jeżeli jest to konieczne w procesie ich leczenia i dla zapewnienia im bezpieczeństwa (…)”.
Zgodnie z treścią pkt. IV.4 Załącznika nr. 1 do ww. Rozporządzenia w sprawie wymagań,
cyt.: „(…) W zespole powinno znajdować się co najmniej jedno pomieszczenie przeznaczone dla położnic i noworodka w pierwszych godzinach życia, po porodach powikłanych, w którym zapewnia się możliwość obserwacji bezpośredniej lub przy użyciu kamer wyposażonych w funkcje autostartu, w szczególności możliwość obserwacji twarzy (…)”.
Zgodnie z treścią pkt. V.7 Załącznika nr. 1 do ww. Rozporządzenia w sprawie wymagań,
cyt.: „(…) Dopuszcza się obserwację dzieci za pomocą kamer posiadających rezerwowe zasilanie z funkcją autostartu (…)”.
Zgodnie z treścią pkt. VIII.6 pkt. 2 lit h) Załącznika nr. 1 do ww. Rozporządzenia w sprawie wymagań.
cyt.: „(…) system monitoringu z kamerą, posiadający rezerwowe zasilanie wyposażone w funkcję autostartu, niedostępną dla osoby izolowanej, zabezpieczoną przed uszkodzeniem (…)”.
Zgodnie z treścią ust. 3 Załącznika nr 7 do ww. Rozporządzenia w sprawie wymagań
cyt.: „(…) stanowisko nadzoru pielęgniarskiego zapewnia możliwość bezpośredniej obserwacji pacjentów lub przy użyciu kamer posiadających rezerwowe zasilanie z funkcją autostartu, w szczególności możliwość obserwacji twarzy (…)”.
Taką formę monitoringu medycznego wprowadza także Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii [dalej Rozporządzenie o anestesjologii].
Monitoring medyczny - nie określony przepisami prawa.
Tytułem wprowadzenia, przez monitoring medyczny, pomieszczeń gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne – nie znajdujący swojej podstawy w przepisach odrębnych, będziemy zatem rozumieli wszystkie przypadki monitoringu występujące w podmiotach leczniczych, ale inne niż wyżej opisane, włączając w to także monitoring stosowany na podstawie kodeksu pracy, czy monitoring pomieszczeń ogólnodostępnych z UDL.
Według opinii Ministerstwa Zdrowia.
W swoim wystąpieniu (SZDL.073.3.2019.CP) z dnia 03 czerwca 2019r., Minister Zdrowia, odpowiadając Rzecznikowi Praw Pacjenta, na jego wniosek o to, aby dokonać nowelizacji treści 29 Rozporządzenia 29 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. poz. 595) poprzez rozszerzenie możliwości stosowania monitoringu wizyjnego także na pomieszczenia, w których udzielane są świadczenia zdrowotne. Tak aby przepis ten stał sę podstawą prawną takiego rozwiązania, wskazuje
cyt.: „(…) Urządzenia,o których mowa w ww. przepisie umożliwiają obserwację pacjentów w pokojach łóżkowych,jeżeli jest to konieczne w procesie leczenia i dla zapewnienia im bezpieczeństwa. Powyższe rozwiązanie stanowi alternatywę wobec obserwacji osobistej (bez pośrednictwa)urządzeń– przez pielęgniarkę.W tej sytuacji zdrowie i bezpieczeństwo pacjenta są wartościami nadrzędnymi wobec zasady poszanowania intymności i godności pacjenta, w szczególności w trakcie udzielanych mu świadczeń zdrowotnych, wynikającą z art. 20 ust. 1 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2017 r. poz. 1318, z późn.zm.) oraz konstytucyjnej zasady ochrony życia prywatnego (art. 30, art. 31 ust. 1 i art. 47 Konstytucji RP)(…)”.
cyt.: „(…) W przypadku innych pomieszczeń,w których przebywają pacjenci, w szczególności pomieszczeń,w których są udzielane świadczenia zdrowotne zawsze towarzyszą im osoby wykonujące zawód medyczny. W tej sytuacji obserwacja za pośrednictwem urządzeń (połączona z zapisem nagrania) mogłaby zostać uznana za nadmiernie naruszająca zasady poszanowania intymności, godności oraz prywatności pacjenta (…)”.
cyt.: „(…) dopuszczenie monitoringu wizyjnego (stałej obserwacji pacjenta) w celu kontrolowania personelu medycznego oraz w pozostałych celach (organizacyjnych) innych niż związanych bezpośrednio z procesem leczenia pacjenta oraz zapewnienia mu bezpieczeństwa wydaje się ryzykowne. Takie nagrania, tj. utrwalone obrazy pacjenta (np. w intymnych sytuacjach) byłby„produktem ubocznym” obserwacji personelu medycznego oraz stosowania przyjętych w danym szpitalu standardów medycznych i organizacyjnych. W tym przypadku zachodziłoby nadmierne ryzyko przedmiotowego traktowania pacjenta i naruszenia zasad poszanowania jego intymności, godności oraz prywatności (…)”.
Według opinii Rzecznika Praw Pacjenta.
Warto zaznaczyć, że stanowisko RPP odnieść należy do obecnego stanu prawnego, czyli do stanu, w którym to brak jest przepisów odrębnych, szczególnych, które regulowałyby kwestie stosowania tego monitoringu medycznego. Inną rzeczą jest to, iż sam RPP optuje za rozszerzeniem katalogu dopuszczalnego monitoringu medycznego na pomieszczenia, w których udzielane są świadczenia zdrowotne. Nie mniej jednak przesłanki legalizujące stosowanie tej formy monitorowania, jakie przedstawia RPP, odnoszą się do stanu prawnego, w którym brak jest przepisów dopuszczających wprost jego stosowanie.
W treści Wyroku WSA w Warszawie (VII SA/Wa 1545/19) zapadłego w sprawie skargi na decyzję RPP w przedmiocie uznania praktyk za naruszające zbiorowe prawa pacjentów, powołuje się na treść przedmiotowej decyzji wskazującej, iż
cyt.: „(…) praktyki stosowane przez U. w G., (zwane dalej: „Szpitalem” lub „Skarżącym”), polegające na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w salach operacyjnych i zabiegowych, na których zainstalowane są urządzenia monitoringu wizyjnego (kamery), bez informowania o tym fakcie pacjentów i pobierania od nich zgody na monitorowanie za naruszające zbiorowe prawo pacjentów do poszanowania intymności i godności, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy, i nakazał ich zaniechania (…)”.
cyt.: „(…) zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy, pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. Według Rzecznika Praw Pacjenta, prawo pacjenta do intymności ujmuje się jako zakres faktów dotyczących jednostki i jej przeżyć, które w zasadzie nie są przez nią ujawnione nawet osobom najbliższym. Zatem intymność pacjenta, czyli bliskość, odnieść należy do wszelkich odczuć i działań związanych z udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej. Na tak pojmowaną intymność składa się dbanie o dobro pacjenta, szacunek, zrozumienie jego sytuacji, wymiana intymnych informacji, uważanie pacjenta za podmiot o najwyższej wartości. Naruszenie intymności pozostaje przy tym w związku z poczuciem wstydu. Sfera intymności jednostki ludzkiej powinna być poddana szczególnej ochronie, w myśl której tylko dana jednostka może rozporządzać tą wrażliwą sferą uczuć (…)”.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że zaskarżona decyzja Rzecznika Praw Pacjenta nie narusza prawa w sposób opisany powyżej, a skarga nie zasługuje na uwzględnienie. Sprawa znalazła swój finał w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, który to oddalił skargę kasacyjną. (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 lutego 2020 r. II OSK 3837/19 Uznanie praktyk za naruszające zbiorowe prawa pacjentów).
Nie wystarczy anonimizacja danych na nagraniu.
Uwagę naszą zwraca stwierdzenie NSA, jakie znalazło się w treści ww. Wyroku z 25 lutego 2020r. (II OSK 3837/19)
cyt.: „(…) nie można uznać za zasadne argumentacji w skardze kasacyjnej, że prawo pacjenta do intymności i godności jest zapewnione przez to, że nie można zidentyfikować osoby pacjenta. Poinformowanie pacjenta i uzyskanie zgody należy zaliczyć do elementarnego wymogu zachowania intymności i godności człowieka (…)”.
cyt.: „(…) prawo pacjenta do ochrony intymności i godności obejmuje przyznanie mu prawa do poinformowania o monitoringu i do tego, że ma prawo do wyrażenia lub odmowy wyrażenia zgody na monitorowanie (…)”.
Przepisy odrębne traktujące o monitoringu w PWDL.
Autor: Dominik Spałek
Regulamin prowadzenia obserwacji pomieszczeń w podmiotach medycznych ...
Autor opracowania
mgr Dominik Spałek Inspektor ochrony danych, założyciel portalu www.prostetorodo.pl Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Członek Zespołu merytorycznego Proste to RODO. Ekspert z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze podmiotów medycznych w zakresie prawa pracy, zbiorowego prawa pracy oraz ochrony danych osobowych. Dominik Spałek, jako praktyk, realizuje zadania jako Inspektor Ochrony Danych w podmiotach wykonujących działalność leczniczą w Częstochowie i nie tylko. Wspiera administratorów danych osobowych w realizacji ich obowiązków w zakresie przede wszystkich ochrony danych medycznych, w tym danych osobowych. Dominik Spałek, jako praktyk od lat przygotowuje dokumentację z zakresu prawa pracy, zbiorowego prawa pracy. Wieloletnie doświadczenie w pracy w centrali związkowej, zaowocowało licznymi publikacjami tematycznymi z zakresu prawa pracy na łamach tygodników prasowych, jak również w formie audycji radiowych. Fakt uczestnictwa w zespołach roboczych, jak i negocjacyjnych, przełożył się na jego udział w tworzeniu zapisów zakładowych / ponadzakładowych układów zbiorowych pracy m.in. dla sektora medycznego oraz pomocy społecznej.
