W poszukiwaniu definicji sztucznej inteligencji na gruncie AI-Act
W poszukiwaniu definicji sztucznej inteligencji na gruncie AI-Act – Analiza treści „Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego zharmonizowane przepisy dotyczące sztucznej inteligencji (akt w sprawie sztucznej inteligencji) i zmieniające niektóre akty ustawodawcze Unii.” [dalej AI-Act], prowadzi do wniosku, iż prawodawca europejski na gruncie tego jednego aktu prawnego, posługuje się zarówno pojęciem: „Sztuczna Inteligencja” / „AI” oraz „System Sztucznej Inteligencji” / „System AI”. Tekst niniejszy stanowi jedynie swego rodzaju wprowadzenie do cyklu opracowań poświęconych omówieniu definicji, jakimi ustawodawca europejski operuje na gruncie AI-Act. Jak jednak pokazuje rzeczywistość, już na samym początku kiedy bierzemy pod uwagę definicję, pojęcia zdaje się podstawowego, dla stosowania ww. aktu, tj. definicję „sztucznej inteligencji” dochodzimy do wniosku, iż nie należy traktować jest zbyt pobieżnie, a tym bardziej nie należy jej pomijać, a rozumienie pozostawiać każdemu stosującemu przepisy.
Wersja PL
„Sztuczna Inteligencja” lub „AI”
„System Sztucznej Inteligencji” lub „System AI”
Wersja ENG
„Artificial Intelligence” lub „AI”
„Artificial Intelligence Systems” lub „AI System”.
Motyw (1)
„Celem niniejszego rozporządzenia jest poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego przez ustanowienie jednolitych ram prawnych, w szczególności w zakresie rozwoju, wprowadzania do obrotu, oddawania do użytku i wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji (zwanych dalej „systemami AI”) w Unii, zgodnie z wartościami Unii, w celu promowania upowszechniania zorientowanej na człowieka i godnej zaufania sztucznej inteligencji (AI) przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, praw podstawowych zapisanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej „Kartą”), w tym demokracji, praworządności i ochrony środowiska, ochrony przed szkodliwymi skutkami systemów AI w Unii, a także wspierania innowacji. Niniejsze rozporządzenie zapewnia swobodny transgraniczny przepływ towarów i usług opartych na AI, uniemożliwiając tym samym państwom członkowskim nakładanie ograniczeń na rozwój, wprowadzanie do obrotu i wykorzystywanie systemów AI, chyba że jest to wyraźnie dozwolone w niniejszym rozporządzeniu.”
Art. 1 ust. 1 AI-Act
„Celem niniejszego rozporządzenia jest poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego i promowanie upowszechniania zorientowanej na człowieka i godnej zaufania sztucznej inteligencji (AI), przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, praw podstawowych zapisanych w Karcie, w tym demokracji, praworządności i ochrony środowiska, przed szkodliwymi skutkami systemów AI w Unii oraz wspieraniu innowacji.”
Wyjaśnienia zdają się być zatem koniecznością ...
Taka sytuacja bezwzględnie wymaga jej wyjaśnienia. Zaniechanie w tym zakresie istotnie bowiem wpłynie na interpretację przepisów ale także na ich stosowanie. Rozważania opieram na trzech stanowiskach interpretacyjnych.
Stanowisko interpretacyjne (1): AI-Act posługuje się określeniami „AI’ oraz „System AI” zamiennie.
Stanowisko (1):
Zgodnie z pierwszym stanowiskiem należy przyjąć, iż prawodawca posługuje się ww. pojęciami zamiennie. Innymi słowy, w treści AI-Act znajdujemy oba zwroty, jednak za każdym razem służą one do określenia tego samego zjawiska. Przyjmując to stanowisko za rozstrzygające osiągamy daleko idące uproszczenie tematu. Przyjęcie takiego stanowiska za kończące nakazuje stwierdzić, iż definicja języka prawnego pojęcia „System AI” / „System Sztucznej Inteligencji”, w rzeczywistości jest definicją pojęcia „Sztuczna Inteligencja” / AI”, jako pojęcia synonimicznego. Innymi słowy należałoby stwierdzić, iż AI-Act w swej treści zawiera definicje języka prawnego pojęcia „Systemu Sztucznej Inteligencji” / „System AI” która jest równocześnie definicją pojęcia „Sztuczna Inteligencja” / „AI”.
Wniosek: Uważam, iż przyjęcie takiego rozwiązania za rozstrzygające stanowiłoby naruszenie zasady zakazu wykładni synonimicznej, przez co uznanie go za rozstrzygające, jest niemożliwe. Zakaz stosowania wykładni synonimicznej nie pozwala bowiem na przyjęcie, iż oba pojęcia „System Sztucznej Inteligencji” / „System AI” oraz „Sztuczna Inteligencja” / „AI” oznaczają to samo zjawisko. Nie wolno różnym terminom, jakie użyte zostały w jednym akcie prawnym, nadawać tych samych znaczeń[1]. Mając na uwadze przytoczoną argumentację uznaję za błędne stanowisko pierwsze zakładające, iż nadano różnym pojęciom („System AI” oraz „AI”) te same znaczenia.
[1] Morawski L. Zasady wykładni prawa. Toruń 2014. s. 117
Stanowisko interpretacyjne (2): AI-Act posługuje się pojęciem „AI” oraz pojęciem „System AI” niezamiennie – traktując je jako dwa osobne zjawiska.
Stanowisko (2):
Założeniem głównym, tego podejścia jest fakt, iż prawodawca świadomie podjął decyzję o wykorzystaniu obu zwrotów w tekście AI-Act, z zastrzeżeniem, iż odnoszą się one do odmiennych od siebie zjawisk. Przyjęcie tego stanowiska, za rozstrzygające, prowadzi do wniosku, iż AI-Act, pomimo, iż niezamiennie używa ww. pojęć, to definiuje jednak tylko jedno z nich, a mianowicie wprowadza definicję „Systemu Sztucznej Inteligencji” / „System AI” w treści art. 3 ust. 1 AI-Act, natomiast pomija całkowicie definicję pojęcia „Sztucznej Inteligencji” / „AI”. Elementem istotnym tego założenia jest konieczność przyjęcia, iż takie działanie prawodawcy europejskiego jest działaniem podjętym świadomie. Innymi słowy prawodawca podjął decyzję o nie tworzeniu definicji języka prawnego pojęcia „Sztucznej Inteligencji” / „AI” na gruncie AI-Act. Nie wydaje się bowiem możliwe, aby na skutek przeoczenia, a nie świadomej decyzji, taki stan rzeczy mógł nastąpić.
Wniosek: Z tego samego jednak powodu, nie znajduję uzasadnienia, dla przyjęcia stanowiska drugiego, za właściwe. Ustawodawca, który świadomie podjął decyzję o braku zdefiniowania pojęcia „Sztuczna Inteligencja” / „AI” konsekwentnie, nie powinien wykorzystywać w AI-Act tego pojęcia. Brak takiej konsekwencji skutkujący posługiwaniem się w treści AI-Act pojęciem „Sztuczna Inteligencja” / „AI” w znaczeniu, którego nie zdefiniowano na gruncie aktu, co prowadzi do daleko idących konsekwencji, w zakresie wykładni i stosowania ww. przepisów prawa.
Stanowisko interpretacyjne (3): AI-Act posługuje się określeniem „AI” oraz określeniem „System AI” przyjmując jednak, że „AI” jest cechą „Systemu AI”.
Stanowisko (3):
Trzecie stanowisko, zakłada, iż prawodawca posługuje się zarówno określeniem „Sztuczna Inteligencja” / „AI”, jak i określeniem „System Sztucznej Inteligencji” / „System AI”, jednak prawodawca przyjmuje, iż „Sztuczna Inteligencji” / „AI” to nic innego, jak cecha „Systemu Sztucznej Inteligencji” / „Systemu AI”, albo przyjmując, iż „System Sztucznej Inteligencji” / „System AI” to nic innego, jak tylko „Sztuczna Inteligencja” / „AI”, która zaprojektowana została i działa w systemie.
Wniosek: Przyjęcie tego stanowiska prowadzi do wniosku, iż możliwe jest odtworzenie definicji pojęcia „Sztuczna Inteligencja” / „AI” na gruncie o definicję języka prawnego „Systemu Sztucznej Inteligencji” / „System AI”, którą AI-Act zawiera w art. 3 ust. 1.
„system AI” oznacza system maszynowy, zaprojektowany do działania z różnym poziomem autonomii, który może po wdrożeniu wykazywać zdolność adaptacji i który – do wyraźnych lub dorozumianych celów – wnioskuje, jak generować na podstawie danych wejściowych wyniki, takie jak predykcje, treści, zalecenia lub decyzje, które mogą wpływać na środowisko fizyczne lub wirtualne”
W poszukiwaniu definicji sztucznej inteligencji na gruncie AI-Act
a) zdolność do działania na różnych poziomach autonomii, oraz
b) zdolność adaptacji po wdrożeniu, oraz
c) zdolność wnioskowania realizowanego do określonych celów (wyraźnych, dorozumianych), oraz
d) zdolność wnioskowania realizowanego na podstawie danych wejściowych, oraz
e) zdolność generowania określonych wyników wnioskowania, oraz
f) zdolność generowania wyników, jakie wpływają na środowisko fizyczne lub wirtualne
Jeśli dane oprogramowanie nie realizuje którejkolwiek z wyżej wymienionych funkcjonalności, wówczas nie można przypisywać mu cech „Sztucznej Inteligencji” / „AI”.
Konsekwencją braku którejkolwiek z ww. funkcjonalności, jest również to, iż takie oprogramowanie oparte o maszynę, nie może zostać uznane za „System Sztucznej Inteligencji” / „System AI”, według definicji zawartej w art. 3 ust. 1 AI-Act.
Definicja sztucznej inteligencji, jaką generuje ChatGPT
Postanowiłem przeprowadzić swego rodzaju test zadając oprogramowaniu o cechach sztucznointeligentnych (ChatGPT) pytanie o to czym jest sztuczna inteligencja oraz czym jest sztuczna inteligencja na gruncie AI-Act. Wygenerowane wyniki wnioskowań prezentuję w całości poniżej. Jak dobitnie widać jakość treści wygenerowanych pozostawia wiele do życzenia, co oznaczać może iż w rzeczywistości system ten, nie otrzymał jeszcze odpowiednich danych wejściowych, aby wynik wnioskowania był poprawny i wyczerpujący. Istotne dla istoty prowadzonych rozważań, w szczególności na gruncie prawa jest to, aby uczestnicy dyskusji w sposób jednolity rozumieli analizowane zjawisko sztucznej inteligencji. Tylko wówczas wnioski z takich dyskusji będą posiadały merytoryczną wartość.
Pytanie: Jaka jest definicja sztucznej inteligencji ?
Odpowiedź: Sztuczna inteligencja (SI) to dziedzina informatyki zajmująca się tworzeniem systemów, które są w stanie symulować inteligentne zachowania. Obejmuje projektowanie algorytmów i modeli, które umożliwiają maszynom uczenie się, rozumienie, wnioskowanie, podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów w sposób naśladujący ludzkie myślenie. Kluczowe cechy SI to:
- Uczenie się (machine learning) – zdolność maszyn do poprawy działania na podstawie analizy danych.
- Rozumowanie – zdolność do analizowania informacji i podejmowania logicznych decyzji.
- Przetwarzanie języka naturalnego (NLP) – umiejętność rozumienia i generowania języka ludzkiego.
- Percepcja – zdolność do odbierania i interpretowania danych sensorycznych, takich jak obrazy czy dźwięki.
- Autonomia – możliwość działania bez bezpośredniego nadzoru człowieka.
SI znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach, takich jak medycyna, robotyka, finanse, edukacja, przemysł czy rozrywka. Przykłady to asystenci głosowi, systemy rekomendacyjne, autonomiczne pojazdy czy oprogramowanie do analizy danych.
Pytanie: Jaka jest definicja sztucznej inteligencji na gruncie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie ustanowienia zharmonizowanych przepisów dotyczących sztucznej inteligencji oraz zmiany rozporządzeń (WE) nr 300/2008, (UE) nr 167/2013, (UE) nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1139 i (UE) 2019/2144 oraz dyrektyw 2014/90/UE, (UE) 2016/797 i (UE) 2020/1828 (akt w sprawie sztucznej inteligencji) (Tekst mający znaczenie dla EOG)?
Odpowiedź: Definicja sztucznej inteligencji zawarta w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689 z dnia 13 czerwca 2024 r. określa system sztucznej inteligencji (AI) jako: „Oprogramowanie opracowane przy użyciu technik i metod sztucznej inteligencji, które może dla określonych zestawów celów generować wyniki, takie jak treści, prognozy, zalecenia lub decyzje, wpływając na środowiska, z którymi wchodzi w interakcję.” W szczególności systemy te mogą działać z różnym poziomem autonomii i wykorzystują algorytmy zdolne do przetwarzania danych wejściowych i generowania wyników w oparciu o wcześniej określone cele. Rozporządzenie wskazuje również kategorie technik, takich jak: 1. Uczenie maszynowe, w tym uczenie nadzorowane, nienadzorowane i uczenie przez wzmacnianie. 2. Systemy oparte na logice i regułach. 3. Statystyczne podejścia oraz systemy wykorzystujące kombinację wymienionych technik. Celem tej definicji jest zharmonizowanie przepisów w obrębie UE, zapewnienie odpowiedzialnego wykorzystania SI oraz uwzględnienie jej wpływu na społeczeństwo i gospodarkę.