Leczenie małoletniego bez zgody przedstawiciela ustawowego

Leczenie małoletniego bez zgody przedstawiciela ustawowego – poselski projekt ustawy – zgłoszony 11 października 2024r., o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw, dotyczy podniesienia standardu ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz przeciwdziałania sytuacjom kryzysowym związanym ze złym stanem emocjonalnym oraz psychicznym osób najmłodszych, wzmocnienia sytuacji małoletniego w obszarze realizacji na jego rzecz prawa pacjenta do informacji a także wzmocnienia systemu rodziny w przypadkach trudności i problemów dotykających młodych ludzi.

Małoletni, który ukończył 13 lat ...

Projekt zakłada wprowadzenie nowego art. 7a. w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, który zakłada, iż Pacjent małoletni, czyli taki, który już ukończył 13 lat, ale pełnoletniości jeszcze nie osiągnął, będzie miał prawo do uzyskania, bez zgody przedstawiciela ustawowego w ramach świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień:

trzech porad psychologicznych, lub
trzech sesji psychoterapii indywidualnej, realizowanej w formie interwencji kryzysowej (pomocy psychospołecznej), lub
trzech sesji wsparcia psychospołecznego

Małoletni, który ukończył 16 lat ...

Pacjent, natomiast, który ukończył lat 16, będzie miał prawo do uzyskiwania, bez zgody przedstawiciela ustawowego, w ramach świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień:

porad psychologicznych, lub
sesji psychoterapii indywidualnej, realizowanej w formie interwencji kryzysowej (pomocy psychospołecznej), lub
sesji wsparcia psychospołecznego

Obowiązkowe informowania przedstawiciela ustawowego ...

Ponadto projektowane przepisy zakładają, iż Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych informuje przedstawiciela ustawowego o stanie zdrowia psychicznego pacjenta małoletniego oraz o konieczności udzielania mu określonych świadczeń zdrowotnych, a także o udziale tego przedstawiciela w procesie udzielania świadczeń, o których mowa powyżej. Literalne brzmienie projektowanego przepisu może prowadzić do błędnej interpretacji, jednak przyjąć należy, iż informowanie o „udziale tego przedstawiciela w procesie udzielania świadczeń” w rzeczywistości będzie informowaniem o konieczności udziału przedstawiciela Pacjenta małoletniego w procesie udzielania świadczeń, o jakich mowa w przepisie.

Obowiązkowe informowania sądu opiekuńczego ...

W szczególnej sytuacji, tj. w przypadku wystąpienia zagrożenia dobra Pacjenta małoletniego, podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, o których mowa powyżej, ma obowiązek zawiadomienia sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tego małoletniego.

Prawo do informacji od osoby wykonującej zawód medyczny ...

Projektowane przepisy zakładają także zmiany w zakresie praw Pacjenta do informacji na temat stanu zdrowia.

Art. 9 ust. 2 UoPPiRP – Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, lub jego przedstawiciel ustawowy mają prawo do uzyskania od osoby wykonującej zawód medyczny przystępnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami.

Projektowany art. 9 ust. 2 UoPPiRP – Pacjent, w tym małoletni lub jego przedstawiciel ustawowy mają prawo do uzyskania od osoby wykonującej zawód medyczny informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami w sposób przystępny a także dostosowany do wieku, stanu zdrowia i stanu rozwoju umysłowego pacjenta, w szczególności małoletniego.

Widzimy iż projektowana zmiana przewiduje, ż prawo do informacji, o jakiej mowa w przepisie, przysługiwać będzie każdemu Pacjentowi małoletniemu, nie tylko takiemu, który ukończył lat 16. Ponadto określono precyzyjniej zasady uzyskiwania takich informacji tj. określono, iż musza one być podane w sposób przystępny, a także dostosowany do wieku, do stanu zdrowia i stanu rozwoju umysłowego pacjenta, w szczególności w sytuacji, kiedy Pacjentem, któremu udzielana jest informacja jest Pacjent małoletni.

Wprowadzenie ww. warunków zdaniem ustawodawcy uzasadnia usunięcie z treści UoPPiRP art. 9 ust. 7, który stanowi, iż Pacjent małoletni, który nie ukończył 16 lat, ma prawo do uzyskania od osoby wykonującej zawód medyczny informacji, o której mowa w ust. 2, w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego.

Prawo do informacji od pielęgniarki, położnej ...

Zamiana koresponduje z poprzednią, albowiem usunięto ograniczenie w postaci wskazania, iż tylko Pacjent małoletni, który ukończył lat 16 ma prawo do uzyskania informacji od pielęgniarki, położnej. Analogicznie także określono, zasady uzyskiwania takich informacji tj. wskazano, iż musza one być podane w sposób przystępny, a także dostosowany do wieku, do stanu zdrowia i stanu rozwoju umysłowego pacjenta, w szczególności w sytuacji, kiedy Pacjentem, któremu udzielana jest informacja jest Pacjent małoletni.

Art. 9 ust. 8 UoPPiRP – Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do uzyskania od pielęgniarki, położnej przystępnej informacji o jego pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich

Projektowany art. 9 ust. 8 UoPPiRP – Pacjent, w tym małoletni lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do uzyskania od pielęgniarki, położnej informacji o jego pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich w sposób przystępny a także dostosowany do wieku, stanu zdrowia i stanu rozwoju umysłowego pacjenta, w szczególności małoletniego.

Obowiązek zachowania tajemnicy ...

Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. W celu realizacji tego prawa, osoby wykonujące zawód medyczny są obowiązane zachować w tajemnicy informacje związane z pacjentem, w szczególności ze stanem zdrowia pacjenta. Przepisutego jednak, innymi słowy zakazu tego jednak, nie stosuje się, w przypadkach o jakich mowa w art. 14 w ust. 2 UoPPiRP. Wracajac do omawiania projektowanych projektów zmian, konsekwencją wprowadzenia przepisów art. 7a ust. 3 oraz ust. 4 projektowanych UoPPiRP jest także dokonanie zmiany w art. 14 w ust. 2 po pkt 2 UoPPiRP polegającej na dodaniu pkt 2a, który to przewiduje, iż osoba wykonująca zawód medyczny zwolniona jest z obowiązku zachowania tajemnicy informacji związanej z Pacjentem, wtedy kiedy zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 7a ust. 3 i 4 projektowanych przepisów UoPPiRP

Art. 17 ust. 8 UoPPiRP – Przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, ma prawo do wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 1. W przypadku braku przedstawiciela ustawowego prawo to, w odniesieniu do badania, może wykonać opiekun faktyczny.

Projektowany art. 17 ust. 8 UoPPiRP – Przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, ma prawo do wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 1, za wyjątkiem sytuacji określonych w art. 7a. W przypadku braku przedstawiciela ustawowego prawo to, w odniesieniu do badania, może wykonać opiekun faktyczny.

Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych. Przepis wprowadza istotną, jednak konsekwentną zmianę, podkreślającą uprawnienie Pacjenta małoletniego który ukończył 16 lat prawo do uzyskania, bez zgody przedstawiciela ustawowego określonych w art. 7a projektowanych przepisów UoPPiRP rodzajów świadczeń. Uwaga jednak, jeżeli pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, wyraża zgodę na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych zaś przedstawiciel ustawowy wyraża sprzeciw, w takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego. Uwagę moją jednak

Art. 17 ust. 4 UoPPiRP – Zgoda oraz sprzeciw, o których mowa w ust. 1-3, mogą być wyrażone ustnie albo przez takie zachowanie się osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się czynnościom proponowanym przez osobę wykonującą zawód medyczny albo brak takiej woli.

Projektowany art. 17 ust. 4 UoPPiRP – Zgoda oraz sprzeciw, o których mowa w ust. 1-4, mogą być wyrażone ustnie albo przez takie zachowanie się osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się czynnościom proponowanym przez osobę wykonującą zawód medyczny albo brak takiej woli

Jak wynika z treści uzasadnienia do projektowanych przepisów ...

Leczenie małoletniego bez zgody przedstawiciela ustawowego

Ustawa przewiduje, aby osoba w wieku nieuprawniającym jeszcze do wyrażenia zgody kumulatywnej na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych (tj. osoba małoletnia, który ukończyła 13 lat) mogła uzyskać niezbędną pomoc, w przypadku doświadczenia przez małoletniego kryzysu psychicznego, także wtedy, gdy nie ma możliwości uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego na skorzystanie z pomocy oferowanej przez psychologa, psychoterapeutę albo terapeutę środowiskowego w ramach świadczeń gwarantowanych wynikających z art. 15 ust. 1 w zw. z art. 15 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tDz. U. z 2024 r. poz. 146).

W przypadku małoletniego, który ukończył 16 lat, rozwiązania przewidziane w projektowej ustawie dają mu możliwość korzystania z pomocy oferowanej przez psychologa, psychoterapeutę albo terapeutę środowiskowego w ramach świadczeń gwarantowanych także w przypadku, gdy przedstawiciel ustawowy pierwotnie nie wyraża na to zgody.

Kryzysom zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży można zapobiegać m.in. poprzez ułatwienie osobom najmłodszym w kryzysie psychicznym dostępu do pomocy psychologicznej i terapeutycznej w formie interwencji kryzysowej. W konsekwencji proponowane rozwiązania dążą do wprowadzenia zmian prawnych umożliwiających: małoletniemu, który ukończył 13 lat skorzystanie z profesjonalnej pomocy nawet wówczas, gdy jego przedstawiciel ustawowy nie wyraża na to zgody oraz małoletniemu, który ukończył 16 lat, korzystanie z profesjonalnej pomocy także bez zgody przedstawiciela ustawowego.

Projektowe rozwiązanie odnosi się do realizacji pomocy małoletniemu w ramach świadczeń gwarantowanych w zakresie, o którym mowa w art. 15 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146).

Zaproponowane rozwiązania prawne koncentrują się także na wzmocnieniu systemu rodziny w sytuacji kryzysu zdrowia psychicznego młodzieży. Projektowe rozwiązanie przewiduje w proponowanym art. 7a, że w każdym przypadku, podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych informuje przedstawiciela ustawowego o stanie zdrowia psychicznego pacjenta małoletniego, o konieczności udzielania mu określonych świadczeń zdrowotnych, a także o udziale rodzica bądź opiekuna w procesie udzielania tych świadczeń. Rozwiązanie to wskazuje, że w przypadku stwierdzonych przez specjalistę przesłanek do uznania, że małoletni wymaga usystematyzowanego dalszego leczenia albo terapii informowany jest o tym przedstawiciel ustawy dziecka. Proces leczniczy lub terapeutyczny odbywa się wówczas na dotychczasowych zasadach opartych na zgodzie przedstawiciela ustawowego na udzielenie świadczeń zdrowotnych – w myśl obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa. Wstępne rozpoznanie problemu w obszarze zdrowia psychicznego u małoletniego korzystającego ze świadczeń w myśl projektowej dyspozycji art. 7a daje świadczeniodawcy możliwość pełnej realizacji każdego świadczenia gwarantowanego wymienianego w art. 7a ust. 1 i 2 wobec grupy świadczeniodawców wymienionych dla każdego z tych świadczeń jednostkowych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. poz. 1285, z późn. zm.) tj. dla następującej grupy: „dzieci przed rozpoczęciem realizacji obowiązku szkolnego, dzieci i młodzież objęci obowiązkiem szkolnym i obowiązkiem nauki oraz kształcący się w szkołach ponadpodstawowych – do ich ukończenia, a także ich rodziny lub przedstawiciele ustawowi”.

Małoletni, którzy ukończył 16 lat staje się współuczestnikiem decyzji podejmowanych względem jego zdrowia i stroną, która obligatoryjnie musi wyrazić swoje zdanie w kwestii udzielania jej świadczenia zdrowotnego. Zatem, w przypadku pacjenta małoletniego, który ukończył 16 lat, istnieje konieczność uzyskiwania zgody kumulatywnej na udzielenie mu świadczenia zdrowotnego (tj. zgody zarówno tego małoletniego jak i jego przedstawiciela ustawowego). Art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w odniesieniu do sprzecznych oświadczeń stron zgody kumulatywnej, przewiduje wyłączenie sytuację, w której przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na udzielenie świadczenia zdrowotnego małoletniemu pacjentowi, który ukończył 16 lat, zaś ten małoletni wyraża sprzeciw. Wówczas ustawodawca przewidział, że w takiej sytuacji konieczne jest uzyskanie zezwolenia sądu opiekuńczego. Przepisy nie określają jednak sytuacji, w której to małoletni pacjent jest inicjatorem swojego procesu leczniczego, terapeutycznego etc. i wyraża zgodę na udzielenie mu świadczeń zdrowotnych zaś przedstawiciel ustawy wyraża względem tego swój sprzeciw. Dlatego też projektowe rozwiązanie reguluje taką sytuację w sposób jasny.

Projektodawca uwzględnił również zamiany w przepisach prawa, odnoszących się do obowiązku dochowania prawa pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych. Zaproponowane zmiany w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości interpretacyjnych pozwolą podmiotowi udzielającemu świadczeń zdrowotnych na przekazanie przedstawicielowi ustawowemu i sądowi informacji niezbędnych dla ochrony dóbr małoletniego. W tym zakresie proponowane zmiany odnoszą się do art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. – o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz do art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2023 r. poz. 1516, z późn. zm.) oraz art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. z 2019 r. poz. 1026).

Obecne regulacje prawne praktycznie jedynie osobom, które ukończyły 16 lat zapewniają prawo do uzyskania od osoby wykonującej zawód medyczny przystępnej informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami (art. 9 ust. 2 u.p.p.) a także prawo do uzyskania od pielęgniarki, położnej przystępnej informacji o pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich (art. 9 ust. 8 u.p.p.).

W podobny sposób zostało uregulowane prawo do informacji w art. 31 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2022 r. poz.1731 t.j., dalej jako u.z.l.), zgodnie z którym m.in. osoby poniżej 16 lat mają ograniczone możliwości uzyskiwania informacji na temat stanu zdrowia, rozpoznania, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu (art. 31 ust. 1 u.z.l.).

Obecnie regulacje prawne wprowadzają niezrozumiałe różnicowanie przyznania prawa do informacji osobom małoletnim uniemożliwiając praktycznie osobom poniżej 16 lat uzyskanie wiedzy na tematy dotyczące ich osoby oraz zdrowia. Utrudnia to tym samym świadomy udział osobom najmłodszym w ich procesie diagnostycznym, leczniczym czy pielęgnacyjnym. Istota prawa pacjenta do informacji ma charakter podstawowy, ponieważ jest pierwszym krokiem w relacji bezpośredniej pacjenta i osoby udzielającej świadczeń zdrowotnych. Uzyskanie pełnej i zrozumiałej informacji jest nieodzownym elementem do partycypowania przez pacjenta w decyzjach dotyczących udzielanych mu świadczeń zdrowotnych, a w przypadku małoletniego, który nie jest jeszcze uprawniony do decydowania labo współdecydowania o tym, do rozumienia znaczenia celu udzielanych mu świadczeń zdrowotnych i istotnych okoliczności temu towarzyszących.