Opaski identyfikacyjne w szpitalach

Opaski identyfikacyjne w szpitalach. Temat znany i szeroko dyskutowany. Dyskusję elektryzuje fakt, iż zapisy Projekt ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta wprowadzają zmianę, która pozwoli na stosowanie imiennych opasek dla pacjentów szpitali. Projekt zawiera także szereg innych interesujących regulacji np. dotyczących zasad stosowania monitoringu wizyjnego. W tym jednak opracowaniu zajmiemy się tematem opasek identyfikacyjnych.

Ustawa o działalności leczniczej Zgodnie z art. 36 ust. 3 Ustawy o działalności leczniczej, Pacjentów szpitala zaopatruje się w znaki identyfikacyjne. Znaki te zawierają informacje pozwalające na ustalenie: imienia i nazwiska oraz daty urodzenia pacjenta, a w przypadku noworodka urodzonego w szpitalu - imienia i nazwiska matki, płci i daty urodzenia dziecka ze wskazaniem roku, miesiąca, dnia oraz godziny i minuty w systemie 24-godzinnym, a w przypadku noworodka urodzonego z ciąży mnogiej także cyfry wskazujące na kolejność rodzenia się - zapisane w sposób uniemożliwiający identyfikację pacjenta przez osoby nieuprawnione.

Dla przypomnienia, jakie są zasady stosowania opasek...

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. 2011 nr 112 poz. 654) [dalej Ustawa o.d.l.] zawiera w swojej treści art. 36, który to traktuje o temacie identyfikacji osób zatrudnionych w szpitalu oraz pacjentów.

Identyfikatory dla personelu

Zgodnie z art. 36 ust. 1 Ustawy o.d.l.

cyt.: „(…)Osoby zatrudnione w szpitalu oraz pozostające w stosunku cywilnoprawnym z podmiotem leczniczym, którego zakładem leczniczym jest szpital, są obowiązane nosić w widocznym miejscu identyfikator zawierający imię i nazwisko oraz funkcję tej osoby.(…)”.

Zgodnie z art. 36 ust. 2 Ustawy o.d.l.

cyt.: „(…)W szpitalu dla osób pozbawionych wolności stosuje się numeryczne znaki identyfikacyjne osób zatrudnionych.(…)”.

Proste to RODO Warto przypomnieć te przepisy. Wciąż spotykam się ze stanowiskami personelu medycznego, który kwestionuje zasadność noszenia identyfikatorów. Oczywiście dostrzec należy, iż ww. przepis stanowi o szpitalach.

Opaski identyfikacyjne w szpitalach

Zgodnie z art. 36 ust. 3 Ustawy o.d.l.

cyt.: „(…)Pacjentów szpitala zaopatruje się w znaki identyfikacyjne.(…)”.

Zgodnie z art. 36 ust. 3a Ustawy o.d.l.

cyt.: „(…) W przypadku uzasadnionym stanem zdrowia pacjenta kierownik może podjąć decyzję o odstąpieniu od zaopatrywania tego pacjenta w znak identyfikacyjny. Informację w tym zakresie wraz z podaniem przyczyn odstąpienia zamieszcza się w dokumentacji medycznej pacjenta.(…)”.

Zgodnie z art. 36 ust. 4 Ustawy o.d.l.

cyt.: „(…)Przepisu ust. 3 nie stosuje się do pacjentów szpitala dla osób pozbawionych wolności oraz pacjentów szpitala lub oddziału psychiatrycznego.(…)”.

Zgodnie z art. 36 ust. 5 Ustawy o.d.l.

cyt.: „(…)Znak identyfikacyjny, o którym mowa w ust. 3, zawiera informacje pozwalające na ustalenie:

1. imienia i nazwiska oraz daty urodzenia pacjenta,
2. w przypadku noworodka urodzonego w szpitalu – imienia i nazwiska matki, płci i daty urodzenia dziecka ze wskazaniem roku, miesiąca, dnia oraz godziny i minuty w systemie 24-godzinnym, a w przypadku noworodka urodzonego z ciąży mnogiej także cyfry wskazujące na kolejność rodzenia się

– zapisane w sposób uniemożliwiający identyfikację pacjenta przez osoby nieuprawnione.(…)”.

Zgodnie z art. 36 ust. 6 Ustawy o.d.l.

cyt.: „(…)Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia:

1. warunki, sposób i tryb zaopatrywania pacjentów w znaki identyfikacyjne,
2. sposób postępowania w razie stwierdzenia braku znaków identyfikacyjnych pacjentów szpitala

– kierując się potrzebą zapewnienia identyfikacji pacjentów i ich bezpieczeństwa oraz koniecznością poszanowania ochrony danych osobowych.(…)”.

Przepisy wykonawcze

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie warunków, sposobu i trybu zaopatrywania pacjentów szpitala w znaki identyfikacyjne oraz sposobu postępowania w razie stwierdzenia ich braku (Dz.U. 2012 poz. 1098)

Proste to RODO Zgodnie z ww. Rozporządzeniem, Pacjenta zaopatruje się w znak identyfikacyjny przy przyjęciu do szpitala, po ustaleniu jego tożsamości. Pacjenta, którego tożsamości nie można ustalić przy przyjęciu do szpitala, zaopatruje się w znak identyfikacyjny zawierający oznaczenie „NN” oraz dodatkowe oznaczenie numeryczne, umożliwiające identyfikację pacjenta do czasu ustalenia jego tożsamości. Pacjenta, który potrzebuje natychmiastowego udzielenia świadczenia zdrowotnego ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia, zaopatruje się w znak identyfikacyjny niezwłocznie po udzieleniu takiego świadczenia. Noworodka urodzonego w szpitalu zaopatruje się w znak identyfikacyjny niezwłocznie po urodzeniu w obecności matki lub osoby bliskiej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r. poz. 159 i 742) obecnej przy porodzie, chyba że przebieg porodu na to nie pozwala. Po dokonaniu tej czynności w indywidualnej dokumentacji medycznej noworodka oraz indywidualnej dokumentacji medycznej matki zamieszcza się stosowną adnotację o powyższym.

Raport z kontroli NIK

Opaski identyfikacyjne w szpitalach tj. zasady ich stosowania oraz praktyki szpitalne w tym zakresie, były przedmiotem kontroli NIK. W swoim Raporcie z kontroli NIK zawarł wnioski pokontrole, które jednoznacznie wskazywały na to, iż problem respektowania zapisów Ustawy o działalności leczniczej, występuje.

cyt.: „(…)We wszystkich 24 skontrolowanych szpitalach wywiązano się z – określonego w art. 36 ust. 3 u.o.d.l. – obowiązku zaopatrzenia pacjentów w znaki identyfikacyjne. W 11 z nich (46%) obowiązek ten zrealizowano jednak w sposób niewłaściwy. Opaski noszone przez pacjentów zawierały bowiem – poza numerem księgi głównej bądź kodem kreskowym – imię i nazwisko, a niektórych przypadkach nr PESEL, co stanowiło naruszenie przepisu art. 36 ust. 5 u.o.d.l., w myśl którego opaska zawierać powinna informacje zapisane w sposób uniemożliwiający identyfikację pacjenta przez osoby nieuprawnione. W trzech podmiotach leczniczych, dane osobowe pacjentów były także zamieszczane na szpitalnych kartach przyłóżkowych, mimo funkcjonujących na innych oddziałach tych szpitali rozwiązań, polegających na stosowaniu ramek na karty przyłóżkowe, zasłaniających dane medyczne pacjentów. Umieszczanie danych osobowych pacjentów w sposób umożliwiający odczytanie ich przez osoby postronne stanowiło naruszenie art. 24 ust. 1 RODO, zobowiązującego ADO m.in. do wdrożenia odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych zapewniających ochronę danych osobowych.(…)”.

cyt.: „(…)W Specjalistycznym Szpitalu im. Edwarda Szczeklika w Tarnowie wprowadzono regulacje wewnętrzne, w myśl których dane osobowe pacjentów powinny być umieszczane na opaskach identyfikacyjnych i w związku z tym pobierano zgody od każdego pacjenta na umieszczenie na nich imienia i nazwiska. Na opaskach identyfikacyjnych pacjentów wszystkich trzech oddziałów objętych oględzinami umieszczano imię i nazwisko oraz dodatkowo te same dane osobowe zamieszczano na łóżkach pacjentów. Dyrektor Szpitala wyjaśnił, że podstawą do dodatkowego wpisywania imienia i nazwiska pacjenta na opasce identyfikacyjnej jest jedno z zarządzeń wewnętrznych. Wskazał także, że każdy pacjent przy przyjęciu wyraża pisemną zgodę na umieszczenie swoich danych na opasce identyfikacyjnej, a wprowadzone rozwiązanie ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa pacjenta w przypadku konieczności jego szybkiej identyfikacji. Stanowiło to naruszenie art. 36 ust. 3 i 5 u.o.d.l. Wątpliwa była też zdaniem NIK dobrowolność takiej zgody. W myśl motywu 43 RODO, aby zapewnić dobrowolność, zgoda nie powinna stanowić ważnej podstawy prawnej przetwarzania danych osobowych, w szczególnej sytuacji, w której istnieje wyraźny brak równowagi między osobą, której dane dotyczą a administratorem, w szczególności, gdy jest on organem publicznym.(…)”.

Co na to wszystko personel medyczny

Tworząc niniejszy artykuł, zapytaliśmy o zdanie personel szpitala. Co sądzą medycy o nowym projekcie zapisów dopuszczającym stosowanie imiennych opasek dla pacjentów? Dlaczego projekt przepisów wprowadzający możliwość zamieszczania na opaskach danych pacjentów tj. ich imion nazwisk i dat urodzenia podoba się personelowi medycznemu w szpitalach? W odpowiedzi, na tak postawione pytania usłyszeliśmy:

cyt.: „(…)Bo to rozwiązanie jest praktyczne, faktycznie służy bezpieczeństwu pacjentów i pozwala uniknąć ewentualnych pomyłek. Trzeba bowiem wziąć pod uwagę, że, aby dobrze funkcjonował system identyfikacji pacjentów, oparty wyłącznie na weryfikacji ich tożsamości za pomocą kodu kreskowego, konieczne jest zapewnienie całej infrastruktury z tym związanej. Nie wystarczy jeden, czy dwa czytniki w oddziale, dzięki którym personel będzie mógł rozkodować dane na opasce. Właściwie każdy medyk powinien otrzymać taki czytnik i to oczywiście najlepiej mikroskopijnych rozmiarów, tak aby zawsze móc mieć go przy sobie. Urządzenie chociażby np. wielkości pilota tv, które komuś, kto nigdy nie pracował w oddziale wydaje się niewielkie, dla medyków stanowi już problem. Nie można go nosić cały czas ze sobą – bo gdzie, w jaki sposób? – trzeba za każdym razem pamiętać, aby go zabrać ze sobą z dyżurki, a potem z sali łóżkowej, w której udzielało się świadczenia. Do tego dochodzą interwencje w sytuacjach nagłego pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta, a przecież może się to zdarzyć równie dobrze na korytarzu szpitalnym, w toalecie, itd. gdzie jeszcze trudniej jest zidentyfikować taką osobę. W ogromnych oddziałach, w których hospitalizowana jest duża ilość pacjentów personel przychodzący na dyżury nie jest w stanie pamiętać kto na jakiej sali leży, jak się nazywa itd.(…)”.

W przeważającej większości lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni, z którymi rozmawialiśmy, są w związku z tym przeciwni systemowi, który narzuca obecne zasady identyfikacji pacjentów w oddziałach szpitalnych. Zapytani odpowiadają wprost,

cyt.:” (…)”Gdyby nasz system był tak zorganizowany jak w szpitalach w innych krajach członkowskich to wszystko odbywałoby się bez problemów. W sytuacji, którą mamy obecnie w naszych szpitalach tak niedopracowany i przede wszystkim niedofinansowany system może stwarzać sytuacje niebezpieczne dla pacjentów i w rezultacie ogromne konsekwencje dla personelu.(…)”.

A RODO w szpitalach? Medycy nie kwestionują przepisów o ochronie danych w tym zakresie. Głośno się jednak zastanawiają, czy aby na pewno aż tak wielkie zagrożenie dla bezpieczeństwa danych, dla praw i wolności osoby – w tym przypadku pacjenta, stanowi umieszczenie niewielkimi literami i cyframi imienia, nazwiska i daty urodzenia na opasce, na nadgarstku pacjenta. Czy nie jest jednak ważniejsza w tej sytuacji poprawna i przede wszystkim szybka i łatwa identyfikacja chorego i udzielenie mu jak najszybciej koniecznej pomocy.

Autor: mgr Dominik Spałek
Autor: mgr Magdalena Waszak

Przygotuj się z nami do stosowania standardów

Niezbędna dokumentacja do stosowania standardu teleporad AOS. Przygotujemy gotową dokumentację dla świadczeniodawców udzielających teleporad w ramach AOS, zawierającą wszystkie elementy wymagane wg. Rozporządzenia MZ w sprawie teleporad.