Badanie pracowników alkomatem RPO
Badanie pracowników alkomatem RPO. Rzecznik Praw Obywatelskich, w swoim wystąpieniu z dnia 02 grudnia 2020r., kierowanej do Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Rozwoju Pracy i Technologii, wnioskuje o przyspieszenie prac nad wprowadzeniem kompleksowej regulacji umożliwiającej pracodawcom przeprowadzanie samodzielnej kontroli pracowników na obecność alkoholu, a także środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach.
Na czym polega problem badania prewencyjnego.
W treści wystąpienia RPO czytamy, iż
cyt.: „(…)Pracodawcy mają problemy w związku z brakiem uregulowania procedury prewencyjnej kontroli trzeźwości pracownika. Sąd Najwyższy w jednym z wyroków [IIPK 199/17] dopuścił stosowanie wyrywkowych kontroli trzeźwości. Możliwe to jest w sytuacjach, w których z uwagi na charakter pracy lub zakładu pracy istnieje ryzyko zagrożenia dla życia i zdrowia, wskazując jednocześnie, że poddanie się profilaktycznym badaniom na trzeźwość należy zakwalifikować do podstawowych obowiązków pracownika, zaś uchylenie się od wykonania tego obowiązku traktować należy jako jego naruszenie. Kwestia ta nie znajduje jednak jednoznacznego potwierdzenia w orzecznictwie sądów powszechnych. Do Rzecznika wpływają też skargi pracowników, kwestionujące uprawnienia pracodawców do podejmowania takich działań, w tym także kierujących stosowne pozwy do sądów.(…)
Stanowisko UODO.
W treści wystąpienia RPO czytamy, iż
cyt.: „(…)Trzeba wskazać na stanowisko Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO), że w obecnym stanie prawnym pracodawcy nie mogą samodzielnie prowadzić kontroli stanu trzeźwości pracowników, w tym kontroli wyrywkowych. Dodany art. 221b k.p., który obowiązuje od 4 maja 2019 r. określa, że tzw. dane szczególnych kategorii, w tym te o zdrowiu, pracodawca może przetwarzać, gdy pracownik bądź kandydat do pracy wyrazi na to zgodę i z własnej inicjatywy przekaże takie dane. Wykluczona jest zatem możliwość proponowania pracownikowi przez pracodawcę udziału w badania trzeźwości wykonanym przez pracodawcę na podstawie zgody pracownika, gdyż dane te nie będą wówczas przekazane przez pracownika z jego inicjatywy, a z inicjatywy pracodawcy.(…)
Obecnie obowiązujące przepisy.
W treści wystąpienia RPO czytamy, iż
cyt.: „(…)Możliwości takiej nie stwarzają także przepisy ustawy z dnia ustawy 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (…) Art. 17 tej ustawy przewiduje dopuszczalność wykonania badania trzeźwości pracownika wyłącznie w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy, a ponadto badanie może być wykonane wyłącznie przez przedstawiciela uprawnionego organu powołanego do ochrony porządku publicznego. Może to zatem dotyczyć sytuacji, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie wykonywania obowiązków służbowych. Pracodawca może sprawdzić stan trzeźwości pracownika, ale nie może działać w tym zakresie samodzielnie. Musi w tym celu wezwać przedstawiciela organu powołanego do ochrony porządku publicznego (policję).(…)”.
Przepisy wewnątrzzakładowe także zablokowane.
W treści wystąpienia RPO czytamy, iż
cyt.: „(…)Należy podzielić także wątpliwości co do możliwości uregulowania w aktach zakładowego prawa pracy uprawnień pracodawcy do samodzielnego badania pracowników na obecność alkoholu. W tym kontekście należy mieć na względzie brzmienie art. 9 § 2 k.p., zgodnie z którym postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych.(…)”.
Identyfikacja problemów przez RPO.
W treści wystąpienia RPO czytamy, iż
cyt.: „(…)Zasadniczym problemem wydaje się kwestia określenia celów przetwarzania przez pracodawcę danych o obecności alkoholu, a także środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach w pełnej zgodności z postanowieniami Rozporządzenia [dop. RODO] (…) Rzecznik dostrzega także inne problemy dotyczące w szczególności objęcia zakresem takiej regulacji nie tylko pracowników, ale osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy oraz prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, czy też stworzenia definicji oraz katalogu środków odurzających, substancji psychoaktywnych czy substancji psychotropowych.(…)”.
Praca jest, a czasu nie ma.
W treści wystąpienia RPO czytamy, iż
cyt.: „(…)Rozwiązanie tych kwestii wymaga zapewne czasu na przeprowadzenie niezbędnych analiz, ekspertyz i konsultacji. Być może kompleksowe uregulowanie tego problemu wymagać będzie rozłożenia działań na poszczególne etapy.(…)”.
Trudno odmówić racji RPO.
W treści wystąpienia RPO czytamy, iż
cyt.: „(…)Dotyczy to wielu zawodów i branż, newralgicznych dla ochrony życia i zdrowia, także bezpieczeństwa publicznego. W bardzo wielu sytuacjach stan trzeźwości pracowników ma decydujący wpływ na bezpieczeństwo innych osób, jak choćby w przypadku kierowców komunikacji miejskiej, czy w przewozach pasażerskich. Podobnie, gdy chodzi na przykład o lekarzy, pracowników zatrudnionych przy obsłudze maszyn i urządzeń budowlanych, czy przy też obsłudze ruchu lotniczego. Z tego względu potrzebne jest stworzenie regulacji prawnej usuwającej wątpliwości co do podstaw prawnych badania prewencyjnego trzeźwości pracownika i zażywania przez niego substancji psychotropowych oraz respektującej jego prawo do prywatności.(…)”.
Stanowcze zapytanie.
W treści wystąpienia RPO czytamy, iż
cyt.: „(…)Zapowiedź podjęcia stosownych działań nad przygotowaniem odpowiedniej regulacji prawnej została zawarta w odpowiedzi z dnia 24 września 2020 r., udzielonej Rzecznikowi
przez Departament Prawa Pracy Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.(…)”.
Ciekawostka - a było już tak blisko regulacji.
Zastanawiające jednak jest to, iż w projekcie zmian Kodeksu Pracy, którego treść dostępna jest na stronie Kancelarii REGULUS, znalazły się regulacje wprost dopuszczające możliwość prewencyjnego badania stanu trzeźwości. Z uwagi jednak na charakter i zakres proponowanych zmian, projekt nazwać historycznym.
Autor: Dominik Spałek
rpo.gov.pl [link aktywny 04.12.2020] Pismo z dnia 02 grudnia 2020r., sygn.: III.7044.65.2020.AD/LN
Projekt zmiany Kodeksu Pracy (historyczny) [link aktywny 04.12.2020] Historyczny projekt Kodeksu Pracy
Odpowiedź MRPiT na wystąpienie RPO
rpo.gov.pl [link aktywny 06.04.2021] Odpowiedź MRPiT na wystąpienie RPO z dnia 20 grudnia 2020r.
1. na podstawie uzasadnionego podejrzenia pracodawcy – w odniesieniu do pracowników nieobjętych kontrolą trzeźwości lub kontrolą na obecność środków działających podobnie do alkoholu (zarówno w przypadku, gdy pracodawca w ogóle nie wprowadził takiej kontroli, jak i w odniesieniu do części pracowników, którzy nie spełniają ustawowych przesłanek objęcia kontrolą);
2. w wyniku przeprowadzenia prewencyjnej kontroli trzeźwości lub kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu i uzyskania wyniku wskazującego na znajdowanie się przez pracownika w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu.(...)".
