Kto może odebrać receptę - Proste to RODO ochrona danych w medycynie

Kto może odebrać receptę od lekarza.

Kto może odebrać receptę, ta sprawa na pozór wydaje się być oczywista, jednak w rzeczywistości nie jest to takie proste. Temat niniejszy wywołany został za sprawą stanowiska UODO dot. pytania o to, czy osoba wystawiająca e-receptę może przez telefon podać pacjentowi 4-cyfrowy kod dostępu?

Prawa pacjenta

Prawo do dokumentacji medycznej.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [dalej UoPPiRP]

cyt.: „(…) pacjent ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych (…)”.

Oznacza to, iż prawem pacjenta jest żądanie dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych.

Prawo do informacji o stanie zdrowia, o udzielonych świadczeniach medycznych.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

cyt.: „(…) pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia (…)”

Oznacza to tyle, iż pacjent, ma prawo do żądania informacji o swoim stanie zdrowia, a podmiot wykonujący świadczenia medyczne ma obowiązek realizacji prawa pacjenta do informacji.

Recepty.

Prawo do odbioru recept oparte jest o art. 42 ust. 3 pkt. 1 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty.

Stanowisko UODO w sprawie odbioru recept - tożsamość.

W treści stanowiska czytamy, iż

cyt.: „(…) obowiązujące przepisy nie wskazują, aby placówka medyczna dysponowała prawem do ustnego informowania pacjenta o 4-cyfrowym kodzie podczas rozmowy telefonicznej, to w wyjątkowych sytuacjach, po zweryfikowaniu tożsamości osoby dzwoniącej, osoba wystawiająca receptę mogłaby przekazać pacjentowi 4-cyfrowy kod dostępu. Istotne w takich przypadkach jest prawidłowe uwierzytelnienie osoby-pacjenta, z którym prowadzona jest rozmowa telefoniczna (np. poprzez numer PESEL pacjenta, powód wizyty lekarskiej, datę i godzinę wizyty itd.) (…)”. Trudno nie zgodzić się z treścią stanowiska w odniesieniu do ogólnie przedstawionego stanu faktycznego.

Kiedy możemy mieć do czynienia z koniecznością przekazania kodu.

W jakich sytuacjach mieć będziemy do czynienia ze stanem faktycznym, w którym zachodzić może konieczność pozyskania takiego kodu drogą telefoniczną. Jakie więc sytuacje sprawią, iż pacjent, osoba upoważniona, osoba trzecia (dalej wyjaśnienie) będą podejmować próby pozyskania 4-cyfrowego kodu w inny sposób, aniżeli w postaci wydruku:

Po pierwsze w sytuacji, kiedy dane nie zostały przekazane za pośrednictwem systemu informacji o ochronie zdrowia. Nie przesłano e-recepty na wskazany adres poczty elektronicznej w systemie. Nie przesłano, co najmniej kodu dostępu oraz informacji o PESEL, na numer telefonu wiadomości SMS wskazany w systemie.
Po drugie, takie próby mogą mieć miejsce, nawet wtedy, kiedy przesłano informacje w trybie opisanym w pkt. 1, ale pacjent zagubił wydruk informacji z e-recepty (jeśli go miał), albo zagubił wydruk informacji z e-recepty a nie posiada obiektywnej możliwości dostępu do systemu informacji o ochronie zdrowia.
Po trzecie, może to mieć miejsce, po prostu wówczas, kiedy pacjent zgłosił takie żądanie.
Nas jednak najbardziej interesuje czwarty przypadek, sytuacja, w której to e-recepta wystawiona została w następstwie tzw. „wizyty recepturowej„, a pacjent złożył oświadczenie, o jakim mowa w art. 42 ust. 3 pkt. 2 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Czym jest tzw. "wizyta recepturowa"

Co do zasady, lekarz orzeka ostanie zdrowia określonej osoby po uprzednim, osobistym jej zbadaniu lub zbadaniu jej za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, a także po analizie dostępnej dokumentacji medycznej tej osoby.

Uwaga jednak, zgodnie z art. 42 ust. 2 ww. Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty cyt.:”(…) Lekarz może, bez dokonania badania pacjenta, wystawić receptę niezbędną do kontynuacji leczenia oraz zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej (…)”.

Procedura wydawania recept, zleceń, w przypadku e-recept - wydruków

Zgodnie z art. 42 ust. 3 pkt 1) i 2) Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty cyt.: „(…) w przypadku, o którym mowa w ust. 2, recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej – wydruk, o którym mowa w art. 96b ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 6września 2001r. – Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z2017r. poz.2211, z późn. zm.), mogą być przekazane:

przedstawicielowi ustawowemu pacjenta albo osobie upoważnionej przez pacjenta do odbioru recepty lub zlecenia, a w przypadku wystawienia recepty w postaci elektronicznej –wydruku;
osobie trzeciej, jeżeli pacjent oświadczy podmiotowi udzielającemu świadczeń zdrowotnych, że recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej – wydruk mogą być odebrane przez osoby trzecie bez szczegółowego określania tych osób (…)”.

Co oznacza, iż w przypadku, recepty wystawionej w następstwie tzw „wizyty recepturowej”, recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej – wydruk , o którym mowa w art. 96b ust. 2 pkt 3 Ustawy Prawo farmaceutyczne mogą być przekazane:

przedstawicielowi ustawowemu pacjenta albo osobie upoważnionej przez pacjenta do odbioru recepty lub zlecenia, a w przypadku wystawienia recepty w postaci elektronicznej – wydruku,
osobie trzeciej, jeżeli pacjent oświadczy podmiotowi udzielającemu świadczeń zdrowotnych, że recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej – wydruk mogą być odebrane przez osoby trzecie bez szczegółowego określania tych osób.

Odnotowanie oświadczenia o upoważnieniu osób trzecich

Zgodnie z art. 42 ust 4 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty cyt.: „(…) upoważnienie lub oświadczenie, o których mowa w ust. 3, odnotowuje się w dokumentacji medycznej pacjenta albo dołącza do tej dokumentacji (…)”.

Upoważnienie o tym, iż recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej – wydruk mogą być odebrane przez osoby wskazane, możliwe do zidentyfikowania, w upoważnieniu odnotowuje się w dokumentacji medycznej pacjenta albo dołącza do tej dokumentacji.
Oświadczenie o tym, iż recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej – wydruk mogą być odebrane przez osoby trzecie bez szczegółowego określania tych osób odnotowuje się w dokumentacji medycznej pacjenta albo dołącza do tej dokumentacji.

Definicja wydruku e-recepty.

W treści stanowiska UODO czytamy cyt.: „(…) Zatem na podstawie obowiązujących przepisów tę informację pacjent otrzymuje – poza wydrukiem, również na jego żądanie albo w innej uzgodnionej postaci w określonych sytuacjach, tj.

kiedy świadczenie zdrowotne jest udzielane w miejscu wezwania
lub badania za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub środków łączności (telemedycyna).(…)”.

Zgodnie z art. 96b ust. 2 pkt. Ustawy Prawo farmaceutyczne cyt,:”(…) informację, o której mowa w ust.1, pacjent otrzymuje:

na wskazany w systemie informacji w ochronie zdrowia adres poczty elektronicznej, jeżeli dotyczy;
na wskazany w systemie informacji w ochronie zdrowia numer telefonu, w postaci wiadomości tekstowej zawierającej co najmniej kod dostępu oraz informację o konieczności podania numeru PESEL przy realizacji recepty, jeżeli dotyczy;
w postaci wydruku – w przypadku braku wskazania w systemie informacji w ochronie zdrowia danych, o których mowa w pkt 1 i 2, oraz na żądanie pacjenta, albo winnej uzgodnionej postaci zawierającej co najmniej klucz dostępu do recepty lub pakietu recept lub kod dostępu oraz nazwę produktu leczniczego – w przypadku udzielania świadczenia zdrowotnego w miejscu wezwania lub badania za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności i braku możliwości przekazania informacji w postaci wydruku (…)”.

Zatem w prawem określonych przypadkach informacje o wystawionej e-recepcie, pacjent otrzymuje w postaci wydruku,

w przypadku braku wskazania w systemie informacji w ochronie zdrowia danych, o których mowa w pkt 1 i 2,
oraz na żądanie pacjenta,

natomiast w innej uzgodnionej postaci – czyli w formie informacji zawierającej co najmniej klucz dostępu do recepty lub pakietu recept lub kod dostępu oraz nazwę produktu leczniczego – otrzymuje w przypadku, kiedy mamy do czynienia łącznie z sytuacją

udzielania świadczenia zdrowotnego w miejscu wezwania lub badania za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności
i kiedy zachodzi brak możliwości przekazania informacji w postaci wydruku.

Widzimy zatem, iż przekazanie informacji w innej uzgodnionej postaci, innej niż wydruk, możliwe jest po spełnieniu się dwóch warunków łącznie udzieleniu świadczenia w opisanych warunkach i jednocześnie braku możliwości dokonania wydruku. Brak możliwości dokonania wydruku nie jest autonomiczną przesłanką do przekazania informacji. W takiej sytuacji będziemy mieli z ostrożności warto dodać, do czynienia z koniecznością wystawienia recepty w postaci papierowej.

CSIOZ - wyjaśnia czym jest wydruk e-recepty

Jak wyjaśnia w swoim poradniku CSIOZ cyt.: „(…) e-recepta nie wymaga drukowania. Drukuje się wyłącznie tzw. wydruk informacyjny o e-recepcie, o ile pacjent nie wskazał w swoim IKP adresu e-mail lub nr telefonu, na który otrzyma informację o wystawionej e-recepcie, a także na żądanie pacjenta. Przepisy prawa nie określają minimalnego formatu wydruku informacyjnego e-recepty, tak jak to miało miejsce w przypadku recept papierowych. Można ją wydrukować zarówno na dotychczasowym formacie recept papierowych jak i na kartce A4, zależy to wyłącznie od ustawień drukarki w gabinecie (…)”.

Widzimy zatem, iż przez wydruku e-recepty rozumie się wydruk informacji o e-recepcie wykonany w dowolnym formacie, nie zaś wydruk e-recepty. Jednak CSIOZ trzyma się definicji iż mamy do czynienia z wydrukiem realizowanym za pośrednictwem urządzeń do tego celu przeznaczonych.

Proste to RODO - pytanie praktyczne Jeśli uznać powyższe, jak należy więc traktować działania osób wystawiających recepty, które co prawda wystawiają e-receptę, ale równolegle przekazują pacjentom informacje niezbędne do ich realizacji - ale nie w postaci wydruku informacji - a w postaci adnotacji pisemnej, na żądanie pacjenta / albo bez żądania w związku z brakiem aktywnego konta w systemie pacjenta - pomimo, iż świadczenie nie jest udzielane w miejscu wezwania, albo pomimo tego, iż badanie nie jest realizowane w ramach telemedycyny? Wydaje się jednak, iż wydruk informacji spełniać może jeszcze jeden element zabezpieczający przez ewentualnymi nieprawidłowościami, jakie wygenerowane mogą zostać przez system, i jako taki służyć może weryfikacji poprawności dokumentu po stronie realizującego receptę, zlecenie.

Kto przekazuje receptę, zlecenie, wydruk.

Zgodnie z art. 42 ust. 2 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty cyt.: „(…) w przypadku, o którym mowa w ust. 2, recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej – wydruk, o którym mowa w art. 96b ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 6 września 2001r. – Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z2017r. poz.2211, z późn. zm.), mogą być przekazane (…)”.

Zgodnie z art. 96b ust. 3 Ustawy Prawo farmaceutyczne cyt.: „(…) informację, o której mowa w ust. 2 pkt 3, wydaje osoba wystawiająca receptę (…)”.

Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, wskazuje jedynie na obowiązek przekazania recepty lub zlecenia, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej – wydruku.
Ustawa Prawa farmaceutyczne wskazuje, iż informację, o jakich mowa w art. 96b ust. 2 pkt 3 wydaje osoba wystawiająca receptę.

Potwierdzenie wydania i odbioru.

Zgodnie z art. 42 ust. 5 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty cyt.: „(…) informacje o wystawieniu recepty lub zlecenia, o których mowa w ust. 2, zamieszcza się w dokumentacji medycznej pacjenta. Informację o osobie, której przekazano taką receptę lub zlecenie, odnotowuje się w dokumentacji medycznej pacjenta albo dołącza do tej dokumentacji (…)”.

Informacje o wystawieniu recepty lub zlecenia, wydruku z tzw. „wizyty recepturowej”, zamieszcza się w dokumentacji medycznej pacjenta.
Informację o osobie, której przekazano taką receptę lub zlecenie, odnotowuje się w dokumentacji medycznej pacjenta albo dołącza do tej dokumentacji.

Identyfikacja osoby / ustalenie tożsamości odbierającego.

Cytowany przepis wymusza konieczność podjęcia działań w zakresie identyfikacji osoby stawiającej się,

w pierwszym przypadku w celu ustalenia jej tożsamości celem weryfikacji jej uprawnienia do odbioru recepty, zlecenia, wydruku oraz w celu odnotowania fakty wydania jej zlecenia, recepty, wydruku,
w drugim przypadku czynności podejmowane są jedynie w celu odnotowania tożsamości stawiającej się osoby, celem wykazania, iż recepta, zlecenie, wydruk zostały wydane.

Zwracamy jednak uwagę na fakt, iż podjęcie czynności identyfikujących niezbędne jest do dokonania także względem pacjenta, którego dotyczy wystawiona recepta, zlecenie, wydruk. Ponadto, co istotne, informacje o identyfikacji odnotowuje się albo zamieszcza się w dokumentacji medycznej pacjenta, co oznacza, iż powyższe możliwe jest bez obecności ww. osób w jednostce medycznej. Osoba stawiająca się może przynieść bowiem stosowne upoważnienie do tego, iż jest uprawniona do odbioru recepty, a może także takiego upoważnienia nie przynosić, ale personel medyczny musi być w stanie zweryfikować tę okoliczność. Zatem w przypadki osób trzecich, które nie mają upoważnienia imiennego, ale pacjent przygotował oświadczenie co do prawa do przekazania recepty, zlecenia, wydruku takim osobom, i zostało ono odnotowane, załączone do dokumentacji medycznej – wówczas to, należy zweryfikować ten element złożenia oświadczenia i odnotować, albo załączyć do dokumentacji informację o wydaniu konkretnej osobie recepty, zleceni, wydruku.

Proste to RODO - hipoteza Wskazanie sytuacji, kiedy możliwe jest wydanie recepty, zlecenia, wydruku / albo przekazanie informacji w innej uzgodnionej formie. zarówno na gruncie Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, jak i na gruncie Ustawy Prawo farmaceutyczne, ogranicza możliwość swobodnego określania form takiego udostępnienia.

Proste to RODO - hipoteza W tym miejscu godzi się wskazać, bez względu na niezadowolenie wywołane stanowiskiem UODO, przypominającym zapisy traktujące o tym, iż to osoba wystawiająca receptę powinien wydać receptę, zlecenie, wydruk albo udzielić informacji w innej uzgodnionej formie (jeśli przepisy to dopuszczają), iż nawet przy tej technicznej czynności mamy do czynienia z przetwarzaniem danych osobowych pacjenta.

Proste to RODO - hipoteza Przy założeniu, iż w przypadku "wizyt recepturowych", recepty, zlecenia, wydruk, informacje mogą być odebrane przez osobę trzecią, to czy jej fizyczna obecność w podmiocie medycznym jest tutaj kluczowa, dla realizacji żądania pacjenta, dla możliwości wydania tych informacji?

Proste to RODO - hipoteza Jeśli do dokumentacji medycznej załączamy oświadczenie o odbiorze recepty, zlecenia, wydruku, przez taką osobę trzecią, ale uwaga możemy także dokonać odnotowania takiego faktu wydania i odebrania przez osobę trzecią, oznacza to, iż jej obecność nie jest tutaj nieodzowna. Powyższe otwierałoby drogę do telefonicznego udzielania informacji w przypadku zleceń, recept z tzw "wizyt recepturowych". Pozostaje jednak problem tego, iż Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty mówi o wydawaniu wydruku wg. definicji z Ustawy Prawo farmaceutyczne, która to ogranicza przypadki stosowania innych uzgodnionych form przekazu.